زامبی‌‌شدن واقعی است؟

ساسان شادمان منفرد-روزنامه‌نگار

با شروع فصل دوم سریال «آخرینِ ما» (The Las‌t of Us) شاید بسیاری از بینندگان با تصور اینکه هرگز چنین اتفاقی برای انسان رخ نمی‌دهد، راحت به تماشای آن بنشینند. اما بد نیست بدانید که زامبی‌های ترسناک این مجموعه تلویزیونی چندان هم از واقعیت دور نیستند. قارچ‌های واقعی «زامبی‌ساز» در گوشت میزبان خود نفوذ و ذهن آنها را دستکاری می‌کنند تا آنها را به ابرپخش‌کننده‌های بیش‌فعال تبدیل کنند.

فعلا حشرات
در حال حاضر قارچ‌های واقعی که انگل‌های کنترل‌کننده ذهن هستند، فقط روی حشرات خاصی تأثیر می‌گذارند. با این حال، مراحل آلودگی به شکل عجیبی شبیه چیزی است که در سریال محبوب «آخرینِ ما» می‌بینیم. با وجود این، کارشناسان می‌گویند جزئیات مهمی وجود دارد که در این سریال به‌درستی نمایش داده نشده‌اند.

مرحله اول: عفونت
قارچ‌ها خود را از طریق محیط و به شکل هاگ‌هایی گسترش می‌دهند؛ هاگ‌ها دانه‌های بسیار ریزی هستند که می‌توانند سال‌ها به‌صورت نهفته باقی بمانند و سپس جوانه بزنند. در دنیای حشرات، این هاگ‌ها به شکلی بسیار ترسناک میزبان‌شان را آلوده می‌کنند. دکتر کاریسا دی بکر، متخصص قارچ‌های زامبی‌ساز از دانشگاه اوترخت هلند می‌گوید: «وقتی این هاگ‌ها روی یک مورچه فرود می‌آیند، می‌توانند جوانه بزنند و با نفوذ از میان اسکلت بیرونی حشره، آن را آلوده کنند.» اما در انسان‌ها روند عفونت احتمالاً متفاوت است. از آنجا که پوست انسان بسیار ضخیم‌تر از آن است که قارچ بتواند به‌راحتی از آن عبور کند، هاگ‌ها برای جوانه زدن باید ابتدا به بافت‌های نرم ما نفوذ کنند.

مرحله دوم: کلونیزه کردن
هنگامی که قارچ در بدن میزبان تثبیت شود، می‌تواند فرآیند کنترل و تسخیر بدن میزبان را آغاز کند. در حشرات به‌دلیل داشتن «دستگاه گردش خون باز» خون در رگ‌های بسته جریان ندارد، بنابراین قارچ می‌تواند به‌راحتی تمام بدن میزبان را فرا بگیرد، اما در انسان‌ها بدن مقاوم‌تر و سیستم گردش خون «بسته» به این معناست که قارچ باید با قدرت تخریب بیشتری گسترش یابد تا بتواند کنترل بدن را به‌دست آورد. دکتر مت کاسون، استادیار قارچ‌شناسی و متخصص قارچ‌های زامبی‌ساز می‌گوید: «بیشتر قارچ‌هایی که انسان‌ها را آلوده می‌کنند، ‌جز مخمرها، معمولاً ساختارهای زایشی (مثل قارچ یا هاگ‌دان) روی سطح بدن انسان ایجاد نمی‌کنند.»

مرحله سوم: کنترل
در این مرحله است که قارچ شروع به کنترل رفتار میزبان خود می‌کند. این کنترل از طریق ترکیبی از مواد شیمیایی تأثیرگذار بر مغز و دستکاری فیزیکی انجام می‌گیرد. دکتر کاسون می‌گوید: «میزبان درگیر مجموعه‌ای از رفتارهای مشخص می‌شود. ابتدا ارتباط خود را با سایر اعضای لانه قطع می‌کند و سپس دچار حرکات نامنظم و بیش‌فعالی می‌شود.» با این حال، آنچه سریال درباره زامبی‌های قارچی کاملاً اشتباه به تصویر کشیده، این تصور است که مغز میزبان بر اثر عفونت به‌طور کامل نابود می‌شود.

مرحله چهارم: انتشار
2 هفته پس از اینکه میزبان برای نخستین بار توسط هاگ آلوده شد، قارچ نهایتاً آماده می‌شود تا خود را به نسل بعدی میزبان‌ها منتقل کند. برخلاف چیزی که در سریال دیده می‌شود، بیشتر قارچ‌های زامبی‌ساز واقعی این انتقال را نه از طریق تماس فیزیکی، بلکه با پخش هرچه بیشتر هاگ‌ها انجام می‌دهند. اگر زامبی‌های واقعی الگویی مشابه را دنبال کنند، مرحله نهایی عفونت مرگ میزبان خواهد بود؛ در این مرحله قارچ کل بدن میزبان را مصرف و از آن برای تولید هاگ‌های بیشتر استفاده می‌کند.


امکان تبدیل به واقعیت
خوشبختانه هنوز نیازی نیست نگران این باشیم که داستان «آخرینِ ما» به واقعیت تبدیل شود؛ چرا که این قارچ‌های زامبی‌ساز قادر نیستند انسان‌ها را آلوده کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل، دمای بدن انسان است که  معمولا برای بقای قارچ‌هایی که به آلوده کردن حشرات سازگار شده‌اند، بیش از حد بالاست.