ماجرای نهر آب گرم و برج کولر

چهارجوی نام یکی از نهرهای محله صفائیه است که اهالی محل و تهرانی‌ها برای تفریح و آب‌تنی به آنجا بسیار رفت‌وآمد داشتند. شهرری و محله صفائیه گودترین بخش تهران بود. از این‌رو بیش از 40قنات از قنات‌های تهران در صفائیه جاری و ساری و از هر کوچه و پس‌کوچه‌ای نهری روان بود و چون در گودی قرار داشت در برخی اوقات آب این قنات‌ها بالا آمده و بخشی از محله زیر آن می‌ماند. چهارجوی نیز یکی از نهرهای مهم محله صفائیه محسوب می‌شد. محمدعلی عالمی، از ساکنان قدیمی این محله می‌گوید: «تمدن وآبادی ری کهن از قنات‌های پرآب و نهرهای روان آن سرچشمه گرفته و چشمه‌علی قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین قنات ری کهن بوده است. چهارجوی یا چهارجوب در زبان عامیانه اهالی، مکان تلاقی 4نهر آب بود که درخیابان ابن‌بابویه امروزی و روبه‌روی انبار زغال به هم می‌رسیدند. 2نهر آب گرم و 2نهر آب سرد در آن جریان داشت. گرم بودن آب این نهر برای خودش دلیل جالبی دارد. آن روزها آب این نهر به سمت کارخانه سیمان هدایت می‌شد تا دور موتورهای این کارخانه گردش داشته و آنها را خنک کند. به همین‌خاطر این آب حرارت موتورها را به‌خود می‌گرفت و گرم می‌شد، اما چربی روغن موتورها با آن همراه بود و وقتی افراد در چهارجوی آب‌تنی می‌کردند در این 2جوی لایه‌ای از چربی روی آب باقی می‌ماند. بعدها در این مکان برج آبی ساختند که آب در آن ذخیره شود. این آب‌ها از کارخانه سیمان به برج می‌آمد و این برج مانند کولر عمل می‌کرد. آب با پمپ به سمت بالا می‌رفت و خنک می‌شد و دوباره به جریان می‌افتاد و به عباس‌آباد و دیگر نقاط شهرری هدایت می‌شد تا برای آبیاری درختان و سبزی‌کاری مورد استفاده قرار بگیرد. آب قنات‌هایی که به صفائیه می‌رسید به چندین بخش تقسیم و هریک به‌سویی ادامه مسیر می‌داد و اصلا این آب‌ها هرز یا هدر نمی‌رفت.»