محله‌ای باستانی با تاریخی کهن
ویژگی: «صفائیه را نه‌تنها باید قدیمی‌ترین محله تهران بلکه می‌توان به آن لقب قدیمی‌ترین محله کشور را داد.»؛ سیدمحسن ماجدی، ری‌پژوه، با بیان این مطلب حرف‌هایش را اینگونه ادامه می‌دهد: «چشمه‌علی مهم‌ترین بخش از صفائیه را تشکیل می‌دهد و بسیاری محله صفائیه را نیز به نام محله چشمه‌علی می‌شناسند.»
نخستین نشانه‌های شهرنشینی در چشمه‌علی، دربرگیرنده تپه باستانی، برج و باروهای کهن ری و چشمه زیرزمینی است و همه اینها نشان از قدمت دیرینه این مکان دارد. کهن‌ترین نشانه‌های تمدن در این محله به کاوش‌های اریک اشمیت برمی‌گردد که بین سال‌های ۱۳۱۳ و ۱۳۱۵ انجام و نشانه‌هایی پیدا شد که به آغاز هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و در کاوش‌های بعدی نشانه‌هایی از دوره‌های نوسنگی دیده شد. این ری‌پژوه می‌گوید: «تاریخچه شکل‌گیری محله صفائیه (چشمه‌علی) به دوران باستان بازمی‌گردد و با آب چشمه گره خورده است. این چشمه از دل کوه می‌جوشد و از هزاران سال پیش منبع حیات و آبادانی این منطقه بوده و نخستین ساکنان را به‌خود جذب کرده است. وجود چشمه و زمین‌های حاصلخیز، این منطقه را به محل مناسبی برای زندگی و کشاورزی تبدیل کرده بود. اینکه چرا این محله به صفائیه معروف شد به حضور حاج‌میرزا صفا برمی‌گردد. میرزا حسین سپهسالار مشهور به مشیرالدوله در دوره سفارت خود در استانبول به عارفی مشهور و درویشی به نام حاجی‌میرزا صفا علاقه‌مند شد و او را به تهران آورد. وقتی حاجی‌میرزا صفا در سال ۱۲۹۱ شمسی در تهران فوت کرد، مشیرالدوله او را در محل به خاک سپرد. شهرت این محله به «صفائیه» هم به‌دلیل ارج‌نهادن به شخصیت «حاج میرزا صفا» و البته برگرفته از نام اوست.»
صفائیه در دوران قاجار به‌دلیل علاقه فتحعلی‌شاه به چشمه‌علی رونق زیادی گرفت. ساخت کاخ و سنگ‌نگاره‌ها که هنوز باقی است نشان از شکوه آن روزگار دارد. به‌خصوص که به‌واسطه باغی باطراوت در اطراف چشمه‌علی که بخش وسیعی از صفائیه را احاطه کرده بود محلی برای تفریح و گردش اهالی ری بود.
