یادداشت
مسقط؛ مذاکرات غیرمستقیم، چالش‌های مستقیم
مالک شریعتی؛ نماینده مجلس
1-این مذاکرات هنوز شروع نشده، چند دستاورد برای جمهوری اسلامی ایران داشته است:
اولا خواسته آمریکا برای مذاکره مستقیم و رودررو سر یک میز محقق نشده و طبق نهی صریح رهبر حکیم انقلاب هرگز نخواهد شد. مذاکرات مانند موارد متعدد گذشته از بیانیه الجزایر تاکنون (به جز در تجربه تلخ برجام) غیرمستقیم خواهد بود.
ثانیا کشور عمان به عنوان واسطه و محل مذاکرات توسط جمهوری اسلامی ایران تعیین شده است نه توسط آمریکا که امارات را ترجیح می‌داد. توجه به این نکته مهم است که امروز امارات عملا در بیعت اسرائیل است.
ثالثا موضوع مذاکرات، همچنان که در نامه ترامپ آمده، صرفا پرونده هسته‌ای ایران است. در خواسته استکباری قبلی آمریکایی‌ها، بر توان موشکی و قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران نیز اصرار شده بود که ظاهرا از ترس خاموش شدن چراغ مذاکرات از همان ابتدا کنار گذاشته شد.
رابعا در پاسخ به نامه ترامپ که در سطح وزارت امور خارجه انجام شده نه بالاتر، توازن مورد نظر جمهوری اسلامی ایران دیکته شده است؛ تهدید معتبر و قابل محاسبه در مقابل تهدیدات ترامپ به‌طور جداگانه مطرح شده و در ادامه طبق بیان رهبری، فرمول «مذاکره برای رفع تحریم‌ها و انتفاع اقتصادی مردم ایران» برای ما موضوعیت دارد نه چیز دیگر.
شاید علت اینکه ترامپ به برخی خواسته‌های ایران تن داده است، ناکامی آمریکایی‌ها در متوقف کردن محور یمنی مقاومت و تداوم مقاومت غزه و لبنان باشد.
2-معنای مذاکره غیرمستقیم چیست؟ مگر رهبرانقلاب از مذاکره نهی نکرده بود؟
هرگونه مذاکره ای که در آن دوطرف در یک زمان و یک مکان رودررو و سر یک میز نباشند، مستقیم نیست.
آنچه در مسقط اتفاق خواهد افتاد این است که جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا درباره اختلافات خود، هریک مستقیما با عمانی‌ها و از طریق آنها مذاکره می‌‌کنند و در واقع یکدیگر را مستقیما مخاطب نخواهند ساخت.
یک نمونه از مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در سال ۱۳۵۹ در جریان صدور بیانیه الجزایر اتفاق افتاد که هریک از طرفین مطالب خود را با طرف سوم یعنی الجزایر مطرح و نتایج آن را نیز جداگانه امضا کردند و به انجام وظایفی متعهد شدند که ایران به تعهد خود عمل نمود و البته آمریکا خلف‌وعده‌کرد.
نمونه دیگر مذاکره غیرمستقیم، بین ایران و عراق برای رسیدن به آتش‌بس طبق قطعنامه ۵۹۸ با حضور طرف سوم یعنی سازمان ملل بود. البته این مذاکرات، هم در یک زمان و هم در یک مکان بود، اما حتی در شکل چینش، میزها مثلثی بود و ایران مستقیما با بعثی‌ها هیچ گفت‌وگویی نکرد و با نمایندگان سازمان ملل صحبت می‌کرد، بعثی‌ها می شنیدند و پاسخ خود را به طرف سازمان ملل می‌دادند و ایران شنونده بود و برعکس؛ مذاکرات اینگونه ادامه یافت تا به نتیجه رسید.
ضمنا در چندسال اخیر و باواسطه عمان، چندین مرحله مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا اتفاق افتاده و این نوع از مذاکره، مشمول نهی رهبر انقلاب برای مذاکره با آمریکا نیست.
3-چرا ترامپ سعی دارد به دروغ بر مستقیم بودن مذاکرات تاکید کند؟
علت نخست را باید در واکنش اخیر ترامپ به ماجرای تعرفه‌های تجاری جست‌وجو کرد. او دوست دارد همه را محتاج و مطیع خود نمایش دهد.
دلیل دیگر، شکستن اقتدار جمهوری اسلامی ایران است تا به همه بگوید پرونده ایران را هم بستم و چه بسا صحنه تئاتری چون دیدار با زلینسکی ترتیب دهد؛ یعنی عملا می‌خواهد میوه مذاکرات را همان ابتدا بچیند.
علت مهم‌تر را باید در برنامه طراحی شده آمریکایی‌ها جست‌وجو کرد و نسبت به آن کاملا هشیار بود. احتمال بسیار وجود دارد در یک حرکت طراحی شده غیر دیپلماتیک، نماینده آمریکا بخواهد وزیر خارجه ایران را در یک عمل انجام شده قرار دهد و در زمان یا مکانی حاشیه ای، فرصت شکار یک تصویر از ارتباط مستقیم بی‌واسطه را فراهم کند. دقت نظر تیم وزارت خارجه ما در این احتمال بسیار مورد انتظار است.
4-الزامات مذاکره پیش رو و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران چیست؟
مهم‌ترین الزام در مذاکرات غیرمستقیم پیش رو، شرطی نکردن محیط داخل به‌ویژه مولفه های اقتصادی نسبت به اخبار مذاکرات است. برای تحقق این مهم، فضای رسانه‌ای به‌ویژه در تیم دولت، باید از دادن سهم بیش از اندازه به اخبار مذاکرات خودداری کند و امور عادی و جاری کشور به‌ویژه با تاکید بر شعار سال، طبق گذشته در صدر اخبار و تحلیل‌ها قرار داشته باشد.
ملاحظه دوم رعایت خطوط قرمز راهبردی انقلاب اسلامی یعنی عزت، حکمت و مصلحت ملت ایران در مذاکرات پیش روست. در تبیین جزئيات این خطوط قرمز توجه به تجربه برجام بسیار ضروری است. خطوط قرمز اعلامی رهبری در مذاکرات برجام همچنان معتبر و لازم الرعایه است.
ورود به سایر موضوعات به‌ویژه قدرت دفاعی و موشکی کشور و تدابیر منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، خط قرمز قطعی و غیرقابل مذاکره ما در مذاکرات غیرمستقیم عمان است.
5-انتظار معقول از مذاکرات چیست و چقدر قابل تحقق است؟
ازآنجاکه مذاکرات مسقط در موضوع پرونده هسته‌ای و عملا در ادامه مذاکرات ژنو و وین تلقی می‌شود و جمهوری اسلامی ایران قبلا تعهدات خود را در برجام انجام داده است، تاکید ارکان نظام ازجمله مجلس شورای اسلامی رسیدن به نتایج مورد انتظار و البته برزمین مانده «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» یعنی لغو کامل تحریم‌ها علیه ملت ایران به منظور انتفاع اقتصادی برای مردم است.
حفظ دانش و چرخه صنعت هسته ای ایران با مرزهای تعیین شده در قانون فوق الذکر همراه با انتفاع کامل اقتصادی مردم ایران از لغو واقعی تحریم‌ها که با راستی آزمایی واقعی توسط جمهوری اسلامی ایران اعلام خواهد شد، مسئله ای غیرقابل چشم پوشی است.
نکته پایانی آنکه در مسیر جدید آغاز شده، اعتماد و حمایت همه ازجمله مجلس شورای اسلامی متوجه هیات ایرانی با سرپرستی وزیر محترم امور خارجه آقای دکتر عراقچی است و پیکان بی‌اعتمادی و قاطعیت ما به سمت طرف آمریکایی خواهد بود؛ گرچه خوی فریبکاری و استکباری آمریکایی‌ها مانع بزرگی برای امیدواری به نتایج عینی و ملموس تلقی می‌شود.
در همینه زمینه :
