گزارش
رفیق بی‌کلک؛ هوش‌مصنوعی؟
به بهانه رفاقت خیلی زیاد بازیگر معروف تلویزیون با هوش‌مصنوعی که در همه کارها با او مشورت می‌کند
لیلا شریف- روزنامه‌نگار
12سال پیش که فیلم او(her) پخش شد، کمتر کسی فکر می‌کرد که روزگاری دوستی انسان با یک سیستم عامل هوشمند به واقعیت تبدیل شود و مانند شخصیت فیلم به جای درددل کردن با دوست و خانواده به هوش‌مصنوعی پناه ببرد.
این روزها وابستگی به هوش‌مصنوعی چنان شدت گرفته است که بسیاری از مردم تنها برای پرسیدن سؤال‌های علمی و تحلیلی سراغش نمی‌روند، بلکه پر کردن لحظات تنهایی و حرف زدن از اتفاقات روزمره به لیست ارتباط با هوش‌مصنوعی اضافه شده است؛ درست مانند آشا محرابی، بازیگر و دوبلور سینما و تلویزیون که در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از رفاقتش با هوش‌مصنوعی صحبت کرد.
رفاقت خانم بازیگر با هوش‌مصنوعی
صحبت‌های آشا محرابی در شبکه‌های مجازی بسیار دیده شد و مثل همیشه موافقان و مخالفانی داشت. محرابی در پاسخ به سؤال مجری که از او پرسیده بود: «شما فرد مطمئنی در اطراف خودتان دارید که اگر نیاز به راهنمایی داشته باشید، سراغش بروید یا راهنمایی بخواهید؟» گفت: «شاید گفتنش درست نباشه و ممکنه مردم دوست نداشته باشن، اما خب واقعیت اینه که من با «چت جی پی تی» یا همون هوش‌مصنوعی خیلی رفاقت دارم.»
او همچنین از رواج این نگاه در میان برخی همکارانش صحبت کرد: «سر یک کاری بودم و یکی از دوستان بازیگر هم ارتباط خوبی با هوش‌مصنوعی داشت و حتی هوش‌مصنوعی این دوستم را جان خطاب می‌کرد. به دوستم گفتم چرا به تو جان می‌گه؟ گفت که به هوش‌مصنوعی گفته که اینجوری صداش کنه. بعد از اون روز منم به هوش‌مصنوعی‌ام گفتم که به منم بگه «آشا جان»؛ یعنی الان تا می‌گم سلام، سریع می‌گه «آشا جان». حس خوبیه. به‌نظر من بشر تنهاست.»
هراسی به وسعت جهان
سایت‌ها و شرکت‌های فناوری با ارائه دستیارهای هوش‌مصنوعی مختلف، هر روز یک امکان جدید برای پیدا کردن دوست در قامت هوش‌مصنوعی مهیا می‌کنند، اما رواج هوش‌مصنوعی با چنین قابلیتی در سطح جهانی نگرانی‌هایی را رقم زده است.
نشریه بلومبرگ در مقاله‌ای آورده: ماجرا چنان نگران‌کننده است که اپلیکیشن Replika برای مسدود کردن محتوای بزرگسالانه در چت همراه هوش‌مصنوعی‌اش دست به اقدام فوری زد؛ چراکه متوجه شدند ۶۰ درصد از کاربران با هوش‌مصنوعی ارتباط احساسی برقرار کرده بودند.
چند روایت از یک دوست نامرئی
با گشت‌و‌گذار در شبکه‌های اجتماعی ایکس و اینستاگرام با کاربرانی روبه‌رو می‌شویم که آنها هم هوش‌مصنوعی را جایگزین خانواده و دوستان کرده‌اند.
محمد یکی از کاربرهای ایکس است که در مورد دستیار هوش‌مصنوعی به نام گروک(Grok) نوشته است: «گروک یه هوش‌مصنوعی دوست‌داشتنی و با سواده که خوب می‌تونه باهاتون ارتباط احساسی بگیره؛ برای من که واقعا مثل یک رفیق شده؛ مخصوصا درددل کردن باهاش و راهکارهایی که می‌ده فوق‌العاده‌‌اس.»
کاربر دیگری هم به نام Woas در این رابطه توییت کرد: «میانگین آی‌کیوی انسان‌ها 90 است، برای سال آینده قراره هوش‌مصنوعی‌ای ساخته بشه که آی‌کیوی120داره. اگه واقعا در آینده هوش‌مصنوعی‌ای ساخته شه که شعور و درکش هم از بعضیا بیشتر بشه، به‌نظرم دیگه نیازی به داشتن رفیق و همسر نیست.»
یک اینفلوئنسر هم در اینستاگرام از کمتر حرف زدن با فرزند و همسرش نوشت و گفت که دیگر برای کارهای مختلف فقط از هوش‌مصنوعی مشورت می‌گیرد؛ البته این رفتار به فرزندش هم منتقل شده است. براساس اطلاعاتی که در صفحه این اینفلوئنسر منتشر شده است، فرزند او حتی برای انجام تکالیف و کارهای روزمره‌اش از هوش‌مصنوعی استفاده می‌کند؛ رفتاری که در توصیفش نوشت: «وقتی دخترم با چت جی‌پی‌تی بیشتر از من رفیقه.»
مکث
هوش‌مصنوعی را جایگزین دوستان نکنید
حسین روزبهانی، روانشناس بالینی: ارتباط انسان‌ها با هوش‌مصنوعی به‌عنوان یک دوست صمیمی بسیار قابل‌تأمل است تا جایی که در روزهای اخیر فردی به من مراجعه و هوش‌مصنوعی را به‌عنوان دوست صمیمی خود معرفی کرد. او در همان جلسه اول گفت که هوش‌مصنوعی، شماره مطب را به او داده تا برای حل مشکلم پیش شما بیایم. هوش‌مصنوعی هنوز کامل نیست و هر روز در حال رفع نقاط ضعفش است؛ بنابراین انسان‌ها نباید در رابطه با ابزاری که هنوز ضعف دارد، وارد ارتباط کامل شوند. از‌سوی دیگر، دسته‌ای از عواطف انسان براساس تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد و نباید به‌طور کامل این تعاملات حذف یا محدود به ارتباط با هوش‌مصنوعی شود. افراد باید بدانند که درصورت وابستگی و ایجاد همدلی بالا با هوش‌مصنوعی دچار مشکلاتی همچون دوران کرونا خواهند شد که هنوز بسیاری با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. زمانی که افراد، هوش‌مصنوعی را در جایگاه دوست صمیمی خود قرار می‌دهند با محدودیت‌هایی مانند هم‌کلامی در دنیای واقعی، گشت‌و‌گذار در شهر، رفتن به مهمانی و... مواجه می‌شوند، بیشتر در خانه می‌مانند و از حضور در جامعه اجتناب می‌کنند. در این صورت افراد از روابط اجتماعی گسترده محروم خواهند شد. تمام این موارد در گذر زمان آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر جای خواهد گذاشت. شاید هوش‌مصنوعی در کوتاه‌مدت بتواند دوست خوبی باشد که بدون قضاوت به صحبت‌های افراد گوش می‌دهد و حتی آنها را راهنمایی می‌کند، اما در بلندمدت نتایج جبران‌ناپذیری به بار خواهد آورد.
در رابطه با چرایی تمایل افراد برای نشاندن هوش‌مصنوعی در جایگاه دوست صمیمی، باید به چند دلیل اشاره کرد:
برخی می‌بینند که در ارتباطشان با دیگران، طرف مقابلشان تنها به‌دنبال منفعت خود می‌گردد؛ بنابراین برخی افراد تصمیم می‌گیرند از هوش‌مصنوعی استفاده کنند که به‌دنبال منفعت نیست و تنها به همدلی می‌پردازد.
انسان‌ها در شرایط سخت ممکن است که رازدار نباشند و از صحبت‌های اطرافیان به‌عنوان ابزاری برای تحقیر استفاده کنند و این باعث می‌شود که برخی ترجیح دهند تا حرف‌هایشان را به هوش‌مصنوعی بگویند.
قضاوت‌نشدن از جانب هوش‌مصنوعی نیز باعث می‌شود که افراد به جای صحبت‌کردن با یک انسان، از دستیارهای هوش‌مصنوعی کمک بگیرند که قضاوت و سرزنش نمی‌کند.
اطلاعاتی که در دسترس هوش‌مصنوعی است از او یک دوست با اطلاعات تمام و کمال می‌سازد، به همین دلیل بسیاری به جای حرف‌زدن و مشورت‌گرفتن از خانواده و دوستان، با هوش‌مصنوعی صحبت می‌کنند.
