گزارش
شگفتی‌های قنات 800 ساله
قنات محله «مون» در اردستان به‌عنوان تنها قنات 2طبقه در جهان هنوز فعال است
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
اهمیت و ارزش آب در فلات مرکزی ایران یک شاهکار معماری و مهندسی دارد به نام «قنات». قنات یا کاریز در اعماق زمین حفر می‌شود و به وسیله آبراهه‌های مختلف، آب به سمت سطح زمین می‌رسد. آمار نشان می‌دهد کمی بیشتر یا کمتر از ۴۰هزار قنات در کشور داریم که ۱۱مورد آن به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. اما یک قنات در اصفهان در جهان تک است؛ قنات محله «مون» در اردستان که تنها قنات 2طبقه در جهان است. نرگس بهشاد، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان می‌گوید: پس از ثبت جهانی قنات «مون» برنامه‌ریزی برای ایجاد زیرساخت مسیر گردشگری در طول مسیر 4کیلومتری قنات، برای جذب بیشتر گردشگر در دست انجام است.
به قدمت 8قرن
قنات مون اردستان از قنات‌های قدیمی ایران است که به نام محله «مون» خوانده می‌شود و به گواه تاریخ، عمری به قدمت 8قرن دارد. رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان به همشهری می‌گوید: «علاوه بر 2طبقه بودن این قنات که در دنیا منحصر به فرد است، با وجود قدمتش، سازه‌های آن هنوز پابرجاست و می‌تواند آب‌های زیرزمینی را به سطح زمین انتقال دهد.» نرگس بهشاد ادامه می‌دهد: «جریان آب قنات از مظهر تا رخشویخانه فعال است. ویژگی دیگر قنات مون شکل تقسیم آب است. حوزه‌بندی در پایین دست مظهر قنات به 3قسمت تقسیم می‌شود. 2قسمت به محله مون می‌رود و یک قسمت به روستای تلک‌آباد می‌رسد. برخی از خانه‌های محله مون همچنان از آب قنات بهره‌مند هستند.» بهشاد، سیستم مهندسی این قنات 2طبقه را اینطور توضیح می‌دهد: «قنات مون 2مادر چاه دارد. یکی به عمق 27متر و دیگری 30متر که به‌صورت موازی روی یکدیگر قرار دارند. با وجود اختلاف ارتفاع، جریان آب در طبقات با هم تلاقی ندارد و علت آن هم بافت خاک است.» استفاده از خاک رس با چسبندگی بالا و ترکیب آن با شن، خاک با دوام و مرغوبی را ساخته که جریان آب 2طبقه به هم نفوذ نمی‌کند. آب قنات بالایی، خنک، سبک، شیرین و مناسب برای آشامیدن است. آب قنات زیرین سختی و املاح بیشتری دارد و برای شست‌و‌شو، آبیاری زمین‌های کشاورزی اطراف و همچنین راه انداختن چرخ آسیاب استفاده می‌شود. در اسناد برگه تقسیم آبی وجود دارد که منسوب به شیخ بهایی است.
رختشویخانه فعال قنات
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان با اشاره به اینکه این قنات زنده و فعال است، می‌گوید: «35چاه اصلی از این قنات نشأت می‌گیرد و تعداد زیادی که حدود 40حلقه است به منازل شخصی می‌رود.»
به‌گفته نرگس بهشاد، بقایای تاسیسات جانبی در مجاورت مظهر قنات تا آسیاب‌ها نیز همچنان به جا مانده و یکی از جذابیت‌های گردشگری این قنات است که دیدنی‌ترین قسمت، رختشویخانه فعال این قنات است. «هنوز هم مادربزرگ‌ها را در حال شست و شوی لباس و ظروف در کنار رختشویخانه می‌بینیم که برای گردشگران به‌ویژه گردشگران خارجی جذابیت زیادی دارد.»
ساخت مسیر گردشگری
نرگس بهشاد، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان درباره رونق گردشگری قنات مون بعد از ثبت جهانی می‌گوید: «طرح ایجاد معبر شهری از مسیر پایاب قنات تا رختشویخانه به طول 500متر تهیه شده و در دست آماده‌سازی و رفع نواقص است. با اجرای این طرح، گردشگران در طول مسیر با شگفتی معماری این قنات آشنا می‌شوند. اهمیت این قنات به زنده بودن آن است.»
در همینه زمینه :
