قنات‌هایی که شمیران را سیراب می‌کردند

موضوع: قنات‌های تجریش
موقعیت:  سرپل تجریش، خیابان مقصودبیک، امامزاده صالح‌ع و خیابان دربند

قنات‌ها بخش وسیعی از منابع آبی شمیرانات و مرکز آن، روستای تجریش را تأمین می‌کردند؛ قنات‌هایی که برخی از آنها هنوز زنده و پرآب‌ هستند؛ ازجمله قنات امامزاده صالح(ع) که مظهر آن در صحن امامزاده است. سیدمهدی اعرابی، شمیران‌پژوه، دراین‌باره می‌گوید: «در شهر تهران یا همان دامنه جنوبی البرز قنات‌های بسیاری وجود داشت که از این میان ١١٠رشته آن سهم شمیران بود. درواقع این قنات‌ها مظهرآب‌های تهران هستند که بیشتر آنها در شمال شهر قرار دارند. از طرفی شمیرانی‌ها آب را نمی‌فروختند؛ چون براساس باورهای مذهبی آب را مهریه حضرت زهرا(س) می‌دانستند که فروختنی نیست. آنها فقط حق مجرای آب را می‌فروختند یا اجاره می‌دادند.»
از قنات‌های معروف محله تجریش قنات «سرپل» بود که امروز از آن نشانی باقی نمانده است. سیل سال ۱۳۶۶ قنات سر پل تجریش را از بین برد. در ابتدای خیابان فنا خسرو که اهالی قدیمی آن را به نام خیابان ثبت می‌شناسند، قنات سر پل تجریش جاری بود و به سمت رودخانه مقصودبیک می‌رفت. آب قنات بسیار گوارا و خنک بود. کنار آن لیوانی از جنس آهن سفید با زنجیر گذاشته بودند تا رهگذران آبی بنوشند. آب قنات نیز زمین‌های زراعی، کشاورزی و باغ‌ها را سیراب می‌کرد.
قنات «پاپاریان» ابتدای خیابان قرار داشت. عباس صالحی از قدیمی‌های شمیران می‌گوید: مظهر قنات پاپاریان درست جایی بود که امروز به نام داروخانه دکتر رسولی می‌شناسیم. قنات پرآب پاپاریان، گردشگرانی را که به شمیران می‌آمدند به‌سوی خود جلب می‌کرد. مسیر قنات پاپاریان در ادامه به سمت خیابان شریعتی می‌رفت. این قنات که حالا دیگر از آن فقط نامی باقی‌مانده، یکی از قنات‌های معروف و مهم شمیران برای آبیاری باغ‌ها و مزارع بود. قنات «دولو» از بیمارستان شهدای تجریش می‌گذرد، اما اطلاع دقیقی از مادرچاه آن موجود نیست؛ احتمالا مادرچاه این قنات در شمال بیمارستان شهدای تجریش قرار دارد. قنات «عسگر مصدق» مادرچاه این قنات ۴۵ متر عمق دارد. مظهر این قنات در غرب میدان تجریش، در خیابان مقصودبیک بود که سال‌ها پیش خشک شد. مادر چاه «قنات فیروزه» به عمق ۴۰متر در سفارت آفریقای جنوبی در غرب میدان تجریش واقع است. این قنات در حال حاضر، متروکه و خشک است. قنات «کهریز تکیه» هم در ضلع شمالی میدان تجریش، در خیابان فنا خسرو، تقاطع سه‌راه دربند قرار دارد. مظهر این قنات در مسجد اعظم تجریش نمایان می‌شد؛ البته آب آن به‌دلیل نشت فاضلاب خانه‌هایی که در مسیر آن قرار دارند، قابل‌استفاده نیست. قنات «مقصودبیک» نیز که قدیمی‌ها آن را باعث آبادانی شمیران می‌دانند از کوه‌های توچال و سعدآباد به سمت تجریش سرازیر می‌شد و مناطق سر راه خود را سیراب می‌کرد.