تخصص گرایی؛ قربانی یک تصور اشتباه

داریوش قنبری | نماینده ادوار مجلس:

درحالی‌که دولت برای تفکیک وزارتخانه‌ها اصرار دارد، مجلس برای دومین بار با این موضوع مخالفت کرد و به دو فوریت و یک فوریت طرح جداسازی وزارت صنعت، معدن و تجارت رأی منفی داد. درباره اهمیت تفکیک وزارتخانه‌ها موضوع تخصص گرایی مورد توجه دولت و موافقان تفکیک قرار دارد. یکی از اشتباهاتی که در مجلس هشتم اتفاق افتاد و با حمایت دولت وقت نیز همراه بود، ادغام تعدادی از وزارتخانه‌ها بدون توجه به موضوع تخصص گرایی و بدون مطالعات علمی لازم بود. هدف اعلام شده برای ادغام وزارتخانه‌ها، کوچک‌سازی‌ و چابک‌سازی‌ دولت بود. اما باید توجه داشت که کوچک‌سازی‌ دولت با مسئله کاهش تعداد وزارتخانه‌ها دو مقوله کاملا متفاوت هستند؛ چنان‌که مشاهده شد با کاستن از تعداد وزارتخانه‌ها دولت به هیچ وجه کوچک نشد. درحالی‌که کوچک‌سازی‌ دولت در گروِ کاستن از تصدی گری‌های دولت است و تمرکز دولت به وظایف حاکمیتی است. برای مثال در کشور کانادا با وجود کوچکی و چابکی دولت، 32وزارتخانه وجود دارد؛ یعنی حدودا دو برابر دولت ایران. متأسفانه در کشور ما برداشتی از موضع کوچک‌سازی‌ دولت وجود ندارد؛ این تصور اشتباه وجود دارد که اگر از تعداد وزارتخانه‌ها کاسته شود، دولت کوچک و چابک می‌شود. درحالی‌که با ادغام وزارتخانه‌ها هیچ تغییری در اندازه دولت ایجاد نشد؛ ساختمان‌ها همان هستند و پرسنل نیز اگر بیشتر نشده باشند، کمتر نشده‌اند. ادغام وزارتخانه مسئله تخصص‌گرایی را تحت الشعاع قرار داد؛ برای مثال در مورد وزارت صنعت، معدن و تجارت، انتخاب وزیری که در همه این حوزه‌ها تخصص لازم و اشراف کامل داشته باشد، غیرممکن است.

در مورد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نیز وزارت مسکن، راه و شهرسازی هم اینگونه است که تخصص گرایی قربانی تصورات اشتباه شده است. هم‌اکنون که دولت بر تفکیک وزارتخانه‌ها اصرار دارد همین مسئله تخصص گرایی مطرح است؛ در این میان منطق قابل فهمی در پس مخالفت مجلس با خواسته دولت دیده نمی‌شود. بعضا از سوی برخی نمایندگان انگیزه‌های خاصی برای مخالفت با این موضوع مطرح می‌شود مبنی بر اینکه در دوره حساس کنونی و شرایط اقتصادی، تفکیک وزارتخانه‌ها در اولویت نیستند. با وجود نگاه مجلسی‌ها به موضوع تفکیک وزارتخانه‌ها، باید گفت که یکی از خلاء‌های عمده در نظام مدیریتی کشور بی‌توجهی به مسئله تقسیم کار و تداخل وظایفی است که در وزارتخانه‌ها وجود دارد. بر این اساس، مساعدت و همراهی مجلس در تفکیک وزارتخانه می‌تواند به ساماندهی و پیشبرد امور و رفع مشکلات کشور کمک کند. مخالفت مجلسی‌ها با مطالبه دولت در بحث تفکیک وزارتخانه‌ها، حاکی از تضعیف تعامل میان دولت و مجلس است و با نزدیک شدن به انتخابات مجلس پیش‌بینی می‌شود که تعامل میان دو قوه بیش از پیش تضعیف شود. به این دلیل که نمایندگان برای جلب آرای بیشتر لاجرم به منتقد وضع موجود تبدیل می‌شوند و این موضع‌گیری‌ها به‌طور طبیعی موجب افزایش انتقادات نمایندگان از دولت و متهم کردن دولت به‌عنوان عامل شکل‌گیری مشکلات خواهد شد. اما روابط دولت و مجلس باید به‌گونه‌ای مدیریت شود چرا که مدیریت وضعیت فعلی بیش از هر زمان دیگری نیازمند تعامل دستگاه‌های مختلف حکومتی است.