باغ لاله‌زار تهران

سیدسروش طباطبایی‌پور

قصه باغ لاله‌زار یا همان خیابان لاله‌زار خودمان نیز شنیدنی است؛ قصه خیابانی که خیلی از اولین‌های تهران در آن‌جا پا گرفت و ازجمله خیابان‌هایی است که به نماد تهران بدل شده و برای تهران‌دوستان، بار خاطره‌های تهران قدیم را به دوش می‌کشد. در این‌جا نیم‌نگاهی به این خیابان خاطره‌انگیز می‌اندازیم.

تاریخش
قصه خیابان لاله‌زار را باید از زبان لاله‌های باصفای باغ‌هایش شنید؛ وقتی که در دوره حکومت قاجار و زمانی که تهران، تازه در حال تهران شدن بود، خیابان لاله‌زار کنونی، باغی بود پر از لاله و تفرجگاهی خارج از شهر برای اعیان و اشراف. می‌گویند بارها و بارها شاهان قاجار هم در آن‌جا اتراق کرده‌اند. حتی می‌گویند برای فتحعلی‌شاه، در این باغ باصفا عمارتی هم ساختند تا شاه گاهی در آن سکنی گزیند. اما لاله‌زار، وقتی به این روز در آمد که ناصرالدین‌شاه در یکی از سفرهایش به فرانسه، محو کمالات خیابان شانزلیزه شده بود و دوست داشت در تهران هم یک شانزلیزه داشته باشد. به همین دلیل دستور داد تا باغ را با همه درختان کهنسال و لاله‌های زرد و نارنجی و قرمزش، خراب کنند و آن را به خیابانی تبدیل کنند.

تکمیلش
در گذر زمان و با توسعه تهران، پای مردم عادی هم به این خیابان باز شد و عناصری مثل بوستان یا باغ‌وحش هم به این خیابان اضافه شد. به‌خصوص در روزهای تعطیل، تهرانی‌ها به این خیابان می‌آمدند و لحظات خوشی را در اینجا سپری می‌کردند. آهسته عناصر شهری هم به این خیابان اضافه شد و به خیابانی برای عرضه فناوری‌های مدرن در آمد؛ مثل سینما، سالن نمایش، هتل، کافه و... این خیابان آنقدر رونق گرفت که بسیاری از رجال قاجار، در آن خانه‌های بزرگ ساختند.

اولین‌ها
بسیاری از اولین‌های تهران، در خیابان لاله‌زار متولد شد. مثلا نخستین گروه‌های موسیقی خیابانی در این خیابان بساط پهن می‌کردند یا مظفر فیروز، نوه فرمانفرما، یکی از نخست‌وزیران قجری، نخستین پاساژ به سبک فرنگی را در این خیابان دایر کرد و نخستین سینمای روباز مجهز در لاله‌زار تاسیس شد. اولین تراموای اسبی، نخستین هتل ایرانیان به سبک اروپایی یا همان گراند هتل، نخستین سینما، و... نیز از این نمونه‌اند.

لاله‌زار دوران پهلوی
در دوره پهلوی اول، این خیابان تازه به آن چیزی تبدیل شد که ناصرالدین‌شاه می‌خواست. خیابانی پر از سینما، تئاتر و فروشگاه‌های شیکی که به روز‌ترین لباس‌های زنانه و مردانه مد اروپا را عرضه می‌کردند و ماشین‌هایی که در آن رفت‌وآمد داشتند. این خیابان حتی در دوره اشغال ایران توسط متفقین هم از رونق نیفتاد.

اکنونش
شهر تهران و جمعت آن، هزار هزار بزرگ شد و رشد کرد، اما لاله‌زارش همان‌ اندازه که بود، ماند و همین‌شد که اکنون این خیابان، جایی پر ترافیک و دور از حال و هوای گذشته است. این روزها این خیابان، بورس کالاهای برقی و الکتریکی است و در بخش شمالی آن که به لاله‌زار نو شناخته می‌شود، بورس کالاها و لوازم روشنایی است.