گزارش
فقر شهری تنها برای مناطق کم‌برخوردار نیست
با حضور کارشناسان حوزه مطالعات و برنامه‌ریزی، پژوهش‌های همشهری بررسی شد
مهدیه تقوی راد-روزنامه‌نگار
نشست تخصصی بازنمایی فقر شهری در رسانه‌های مدیریت شهری روز گذشته در مؤسسه همشهری برگزار شد. این نشست با حضور عبدالرسول هاشمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، انور مصطفوی، مشاور مدیریت مطالعات اجتماعی و فرهنگی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران و عسکر قهرمانپور، رئیس گروه مطالعاتی ارتباطات و رسانه مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران برگزار شد. در این نشست تخصصی، گزارش‌های روزنامه همشهری در رابطه با مسئله فقر شهری و مسائل مرتبط با آن که از ابتدای سال 1400 تا پایان آبان جاری منتشر شده و در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته بود، تحلیل شد.
تفاوت فقر شهری در کشورهای جهان
انور مصطفوی، مشاور مدیریت مطالعات اجتماعی و فرهنگی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران: موضوع فقر شهری با توجه به مهاجرت‌های گسترده در کلانشهرها بسیار قابل توجه است و این مسئله مختص ایران نیست و اکثر کشورهای آسیایی همانند هند و چین هم با این موضوع مواجهند. ما با پدیده‌ای به نام فقرای شهری مواجهیم که در کلانشهرها زندگی می‌کنند. برای بررسی آنها لازم نیست حتما به مناطق جنوبی شهر یا بخش‌های کم‌برخوردار شهر برویم؛ چراکه این افراد را می‌توانیم در تمام ابعاد زیست شهری از قبیل حمل‌ونقل عمومی، بوستان‌ها و معابر در کنار خودمان مشاهده کنیم. در 4سند بالادستی کشور به مسئله عدالت اجتماعی اشاره شده است. این اسناد شامل سیاست‌های کلی نظام، بیانیه گام دوم انقلاب، سند ملی آمایش سرزمین و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و برنامه چهارم پیشرفت شهر تهران بر مبنای عدالت شهری است. عدالت اجتماعی و فقر یک ارتباط مفهومی نزدیک با هم دارند. بر همین اساس روش تحقیق در این پژوهش براساس تحلیل محتوا است و ما در زمینه مفهوم‌پردازی فقر شهری نظریه‌پردازان متعدد و مکاتب مختلف جامعه‌شناسی و اقتصادی را بررسی کردیم.
فقر شهری در کشورهای جهان سوم با همین مسئله در کشورهای به‌اصطلاح جهان اول کاملا متفاوت است؛ مثلا در انگلستان اگر خانواده‌ای نتواند برای فرزندش جشن تولد بگیرد فقیر است، اما در کشورهای جهان سوم مسئله فقر شهری کاملا متفاوت با این کشورهاست.
در بررسی‌های انجام‌شده به این نتیجه رسیدیم که در گزارش‌های منتشرشده در روزنامه همشهری فقرای شهری دارایی ناکافی دارند، مسکن مناسب یا اتومبیل ندارند و نداشتن مسکن عینی‌ترین بعد فقر شهری است؛ ضمن اینکه تحلیل ما این است که چون فقرای شهری به مقوله تحصیلات کمتر می‌پردازند، تحصیلات در جامعه امروزی ما جایگاه قبلی را ندارد و الان بحث مهارت بیشتر است، پس باید ببینیم افراد چقدر این مهارت‌های کسب‌وکار و زندگی در جامعه شهری را یاد گرفته‌اند.
فقر مختص مناطق جنوبی نیست
وقتی صحبت از فقر شهری می‌شود، اذهان به سمت مناطق جنوبی می‌رود، اما برخلاف این تصور، فقر شهری می‌تواند در مناطق مرفه هم دیده شود؛ مثلا در گزارش‌ها این مسئله مطرح شده که در منطقه 22تهران سرانه خدمات آموزشی پایین است و فاضلاب شهری مشکل دارد یا در برخی مناطق پیاده‌راه‌ها مشکلات عدیده‌ای دارند. گسترش شهری بدون درنظر گرفتن این مسائل امکان‌پذیر نیست.
بازنمایی فقر شهری در روزنامه همشهری
عبدالرسول هاشمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی: در بررسی گزارش‌های روزنامه همشهری متوجه موضوعاتی از قبیل کمبودهای سرانه آموزشی، بهداشتی یا حتی کمبود آب آشامیدنی در برخی مناطق تهران شدم که به‌عنوان استاد دانشگاه از آنها خبر نداشتم. در این بررسی بازه زمانی ابتدای سال 1400 تا پایان آبان 1403مدنظر بود که در نهایت به این نتیجه رسیدیم که پرداختن به موضوع فقر شهری در سطح تهران در روزنامه همشهری به‌خوبی بازنمایی شده است.