اقتصاد مقاومتی؛ الگوی پایه اقتصادی در تمدن نوین اسلامی

حجت‌الله عبدالملکی؛ وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی

انقلاب اسلامی ایران احیای مجدد مکتب اسلام در جهان بود. در دوره پس از انقلاب اسلامی، اسلام ناب در شکل اصیل و واقعی خود توسط امام خمینی(ره)، جامعه دینی، فرهیختگان و نخبگان ایرانی به دنیا معرفی شد که این موضوع، یک اتفاق تمدنی محسوب می‌شود. درواقع انقلاب اسلامی ایران را می‌توان احیاگر تمدن نوین اسلامی دانست. این امر در سطح جهانی و در تاریخ تمدن بشر حائز اهمیت است، به‌خصوص که انقلاب اسلامی در محدوده جغرافیایی ایران با سابقه تمدنی طولانی معنا و مفهومی خاص دارد، چراکه مردم ایران در طول تاریخ چندهزارساله خود در جریان‌های تمدنی تأثیرگذار بوده‌اند؛ چه در تمدن ایران پیش از اسلام و چه در تمدن شکوهمند اسلامی بین قرن‌های سوم تا نهم هجری قمری که تا حد زیادی حاصل تلاش دانشمندان و نخبگان ایرانی بود.
پس از رنسانس، تمدن اسلامی دچار افول و تمدن غرب بر دنیا مستولی شد، اما با وقوع انقلاب اسلامی امیدها برای احیای تمدن اسلامی مجددا زنده شد و آرمان انقلاب اسلامی نیز به‌طور صریح، تحقق تمدن نوین اسلامی قرار گرفت.
3پایه اصلی تمدن‌سازی: هر تمدن برای شکل‌گیری به 3پایه اصلی نیاز دارد: فرهنگ، علم و اقتصاد. زمانی تمدنی شکل می‌گیرد که یک ملت یا مجموعه‌ای از ملل در این 3حوزه حرف جدید و متفاوتی برای گفتن داشته باشد و عملکرد درخشانی از خود نشان دهد. انقلاب اسلامی ایران در طول ۴۶سال گذشته مقدمات لازم برای تحرک علمی، فرهنگی و اقتصادی را در مقیاس تمدنی فراهم کرده‌است.
در حوزه فرهنگ، شاهد اعتلای فرهنگ دینی و اسلامی در ایران و جهان اسلام هستیم. در سطح جهانی، اندیشه‌های اسلام ناب با نام امام خمینی(ره) و مقام‌معظم‌رهبری زنده شده و در حال پیشروی است.
در حوزه علم و فناوری، ایران به یکی از بازیگران این عرصه در دنیا تبدیل شده‌است. سرعت رشد علمی ایران در برخی از سال‌های پس از انقلاب بالاترین میزان در سطح جهانی بوده‌است. کشوری که پیش از انقلاب در رتبه‌بندی‌های علمی بین‌المللی حضور چندانی نداشت، اکنون در جایگاه‌های چهاردهم تا شانزدهم جهانی قرار گرفته و در علوم نوین، همچون علوم هسته‌ای، فضایی، پزشکی، نانو و فیزیک پیشرفته، ایران در باشگاه قدرت‌های علمی دنیا حضور دارد.
در حوزه اقتصاد نیز انقلاب اسلامی ایران حرکت خود را بر مبنای مکتب اسلام آغاز کرد. تولید ناخالص داخلی ایران با شاخص برابری قدرت خرید (PPP) از ۱۰۰میلیارد دلار به ۱۶۰۰میلیارد دلار افزایش یافته و حدود ۱۶برابر شده‌است. تولیدات کشاورزی از ۲۵میلیون تن به بیش از ۱۲۵میلیون تن رسیده‌است. در حوزه‌های استراتژیک همچون فولاد، سیمان، پتروشیمی و پالایشگاهی، ایران جزو کشورهای برتر دنیا قرار گرفته‌است. برای مثال، ظرفیت تولید فولاد از ۵۰۰هزار تن با رشد 80برابری به ۴۰میلیون تن افزایش یافته‌است. هم‌اکنون ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برق در دنیا محسوب می‌شود و شاخص‌ توسعه انسانی (HDI) نیز رشد قابل توجهی داشته‌است.
اقتصاد مقاومتی؛ الگوی اقتصادی تمدن نوین اسلامی: نظریه پایه‌ای جمهوری اسلامی ایران در مسیر تمدن‌سازی، «الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت» است که مقام‌معظم‌رهبری مدظله‌العالی آن را در آغاز دهه چهارم انقلاب مطرح کردند. این الگو بر ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و تمدنی ایران تکیه دارد و منطبق بر اصول و قواعد اسلام تعریف شده‌است. زیرشاخه اقتصادی این الگو، «اقتصاد مقاومتی» است که سیاست‌های کلی اجرای آن در 29بهمن‌ماه سال۱۳۹۲ با همکاری تعداد زیادی از اقتصاددانان دانشگاهی و اندیشمندان حوزه علمیه تدوین و پس از تصویب در مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط رهبر‌معظم انقلاب اسلامی به‌عنوان سیاست اقتصادی رسمی کشور ابلاغ شد.
اقتصاد مقاومتی بر 5اصل استوار است که عبارتند از: 1.مردمی‌بودن، 2. عدالت‌محوری، 3.دانش‌بنیان‌بودن، 4.درون‌زایی و 5.برون‌گرایی.
این الگو در سطح بین‌المللی نیز مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفته‌است. کارشناسان اقتصادی از کشورهای مختلف مانند روسیه و ترکیه بر این باورند که الگوی اقتصاد مقاومتی می‌تواند در کشور آنها نیز اجرا شود. برخی محافل ضد‌امپریالیستی نیز معتقدند این الگو می‌تواند در برابر نظریه نئولیبرال اقتصادی آمریکا به‌عنوان یک نظریه جایگزین قرار گیرد.

درنهایت اینکه
ایران اسلامی در ۴۶سال گذشته مقدمات تمدن‌سازی را فراهم کرده و از آغاز گام دوم انقلاب، حرکت اصلی تمدن‌ساز شروع شده است. تا سال۱۴۳۷ هجری شمسی، ایران و کشورهای همراه و همسو با آن می‌توانند تمدن نوین اسلامی را به دنیا معرفی کنند. در این مسیر نظریه «اقتصاد مقاومتی» باید به‌عنوان مکمل پایه اقتصادی تمدن نوین اسلامی توسعه یابد. در این مسیر لازم است، اولا با تلاش نخبگان، محققان و سیاستگذاران، نظریه‌های اقتصاد مقاومتی بیشتر مورد بررسی قرار گیرند و ابعاد مختلف آنها روشن شود؛ ثانیا در داخل کشور، این الگو مبنای عمل بخش‌های مردمی و حاکمیتی قرار گیرد و ثالثا مبانی و ابعاد نظری این الگو و نیز نتایج حاصل از اجرای آن در عرصه بین‌الملل به‌خوبی معرفی و ارائه شود.
به فضل الهی در چند سال آینده شاهد شکوفایی اقتصاد مقاومتی و تحقق تمدن نوین اسلامی خواهیم بود، ان‌شاء‌الله.