سپر ایران علیه فلج اطفال وارداتی

مریم سرخوش- روزنامه‌نگار

نزدیک 25سال می‌شود که ایران جزو کشورهای موفق در زمینه حذف فلج اطفال قرار گرفته است. سال‌هاست که در تمام شهرهای کشور خبری از ویروس وحشی فلج اطفال (پولیو) و آسیب به کودکان به این دلیل گزارش نشده است. مهم‌ترین دلیلش هم پوشش بالای واکسیناسیون کودکان در کشور است که گفته می‌شود نزدیک به 100درصد رسیده است، حالا اما یک نگرانی مهم از سوی وزارت بهداشت مطرح می‌شود. دیروز علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت نسبت به افزایش خطر ورود فلج‌اطفال از کشورهای همسایه شرقی به ایران اظهار نگرانی کرده و گفته: «کشورهای افغانستان و پاکستان هنوز با بحران فلج اطفال دست و پنجه نرم می‌کنند و با توجه به رشد چشمگیر موارد ابتلا در این 2 کشور، اجرای فوری عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در ایران ضروری است.» حالا سؤال اینجاست که با وجود پوشش کامل واکسیناسیون در کشور و دستاورد حذف این بیماری چه اتفاقی می‌تواند رخ دهد که کودکان یا حتی افراد دارای نقص ایمنی با ورود پولیو به ایران در معرض خطر قرار بگیرند؟ چند نکته جالب از سخنان2 ویروس‌شناس را در ادامه بخوانید که در گفت‌وگو با همشهری به این سؤال پاسخ داده‌اند.

باید مراقب سویه‌های غیرمحلی بود
«ویروس فلج اطفال در ایران ریشه‌کن شده، اما مسئله مهم ورود سویه‌های غیرمحلی از کشورهای همسایه است که می‌تواند خطرناک باشد.» این نکته‌ای است که علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی به آن اشاره می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: «درباره ویروس فلج اطفال باید نظارت‌ و کنترل صورت بگیرد که منجر به ورود سویه‌های غیرمحلی به کشور نشود. البته ما واکسیناسیون را تکمیل کرده‌ایم و گردش ویروس به ‌شدت کاهش پیدا کرده است، اما زمانی که ویروس به کشور وارد می‌شود، باید به خطرات ناشی از آن هم توجه کرد؛ چون به برنامه‌های ریشه‌کنی فلج اطفال در ایران خدشه وارد می‌کند.»
ناجی در پاسخ به این سؤال که در مواجهه با این خطر چه اقداماتی می‌توان انجام داد، عنوان می‌کند: «مسئله مدیریت این حوزه به سال‌های گذشته برمی‌گردد، زمانی که به مرزهای کشورهای همسایه ورود کردیم و واکسیناسیون کودکان آنها را انجام دادیم تا از شیوع بیشتر این بیماری جلوگیری شود.»

اهمیت واکسیناسیون تکمیلی
شهره شاه‌محمودی، رئیس آزمایشگاه کشوری فلج اطفال در گروه ویروس‌شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید می‌کند که با رعایت چند اصل ساده می‌توان دستاورد عاری بودن کشور از بیماری فلج اطفال را حفظ کرد و در توضیح وضعیتی که در کشورهای همسایه وجود دارد، می‌گوید: «با اینکه برخی تصور می‌کنند در کشورهای پاکستان و افغانستان واکسیناسیون کودکان به فراموشی سپرده شده، باید بگویم که آنها این واکسیناسیون را انجام می‌دهند، اما پوشش آن کامل نیست. باید بالای 90درصد کودکان واکسینه شوند که با ورود ویروس، نگرانی از گردش آن وجود نداشته باشد.»
به‌ گفته شاه‌محمودی، ویروس وحشی تیپ یک فلج اطفال در این کشورها در حال گردش است و افرادی که وارد ایران می‌شوند، اگر چک نشوند و آلوده باشند، می‌توانند این ویروس را وارد ایران کنند؛ همانطور که چندین سال پیش در فاضلاب‌های سیستان و بلوچستان، ویروس وحشی فلج اطفال تیپ یک پاکستان شناسایی شد، اما به‌دلیل اینکه پوشش واکسیناسیون در این منطقه بالا بود، منجر به گردش ویروس نشد. او تأکید می‌کند که این مسئله نباید باعث شود نسبت به ویروس پولیو سهل‌انگاری رخ دهد. طبق قوانین سازمان جهانی بهداشت با ورود این ویروس، محض احتیاط باید واکسیناسیون تکمیلی انجام شود که البته وزارت بهداشت آن را انجام داده است.

چرا ماندگاری این ویروس خطرناک است؟
شاه‌محمودی به پایش مکرر این ویروس در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «از تمام استان‌ها هر کودکی که علائم فلج داشته باشد و در مرکز بهداشت شناسایی شود، 2 نمونه مدفوع برای آزمایشگاه پولیو ارسال می‌کنند. ما بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم که این علائم فلج به‌دلیل پولیوی وحشی نباشد. در حال حاضر آمار ابتلا به فلج اطفال بر اثر ویروس وحشی پولیو در کشور ما صفر است و فلجی هم اگر برای کودکان رخ داده باشد، می‌تواند در اثر عوامل دیگری باشد که در حوزه کاری ما نیست.»  او ادامه می‌دهد: «برای مقابله با این ویروس، واکسیناسیون‌ روتین در تمام کشور و واکسیناسیون‌ تکمیلی در مناطق پرخطر انجام می‌شود. این مسئله باعث می‌شود که ویروس در فاضلاب‌های ما ماندگار نباشد و در جامعه گردش نداشته باشد و  منجر به آسیب کودکان نشود،چون کودکان مبتلا به نقص ایمنی اولیه که پاسخ خوبی به واکسیناسیون ندارند، می‌توانند در معرض خطر ویروس وارداتی قرار بگیرند. البته در حال حاضر ایران جزو کشورهایی نیست که ویروس وارداتی  فلج اطفال در آن ماندگار شده باشد، چون ایمنی و واکسیناسیون در کشورمان کامل است.»

چند توصیه ساده
رئیس آزمایشگاه کشوری فلج اطفال در پاسخ به این سؤال که آیا این مسئله باید منجر به نگرانی در سطح جامعه شود و توصیه خاصی در این‌باره وجود دارد، عنوان می‌کند: «نباید در این‌باره اضطرابی به جامعه وارد شود. مهم‌ترین توصیه، جدی گرفتن واکسیناسیون کودکان است که باید طبق برنامه انجام شود. واکسن پولیو در دسترس است و در تمام مراکز بهداشتی به کودکان داده می‌شود؛ حال اگر به موقع دریافت شود، هیچ خطری وجود نخواهد داشت.»  البته شاه‌محمودی رعایت بهداشت فردی را هم مهم عنوان می‌کند و می‌گوید: «در دوران کرونا اهمیت رعایت بهداشت فردی ازجمله شست‌وشوی دست‌ها به همه ثابت شد. از طرفی ویروس فلج اطفال مشابه کرونا به شکل تنفسی منتقل نمی‌شود و راه انتقال آن بیشتر از طریق غذا و آب آلوده است. علاوه بر واکسیناسیون، اگر بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت کنیم، غذای بهداشتی پخته شده بخوریم، سبزیجات را کاملا بشوییم و آب آلوده مصرف نکنیم، هیچ خطری وجود نخواهد داشت. در مناطقی هم که رودخانه وجود دارد، باید از شنا کردن کودکان در آب‌هایی که شاید به فاضلاب متصل باشند، جلوگیری کرد.»

12برابر افزایش ابتلا به فلج اطفال در پاکستان و 4برابر افزایش ابتلا به این بیماری در افغانستان (طی‌ سال‌های 2023 و 2024) گزارش شده است.

1373 طرح ریشه‌کنی فلج اطفال در ایران آغاز شد و در کمتر از 5سال به موفقیت رسید.

1379 تاکنون فلج‌اطفال ناشی از ویروس وحشی پولیو در ایران گزارش نشده است.

1404 واکسیناسیون مجدد  فلج اطفال برای کودکان ساکن مناطق پرخطر انجام خواهد شد.

99 درصد کودکان ایرانی تحت پوشش واکسیناسیون فلج اطفال  قرار گرفته‌اند

22دانشگاه علوم پزشکی کشور در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، بوشهر، یزد، جنوب کرمان، فارس و خوزستان، امسال طرح تکمیلی قطره خوراکی فلج‌اطفال را برای کودکان زیر 5سال ایرانی و غیرایرانی ساکن در مناطق پرخطر اجرا کردند.

2مرحله ایمن‌سازی ‌ فلج اطفال در کشور آغاز شده که نخستین مرحله  از 15 تا 17دی 1403 و مرحله دوم هم 27 تا 29 بهمن انجام شد.

840هزار کودک قطره خوراکی فلج اطفال را در مرحله اول ایمن‌سازی فلج‌اطفال دریافت کردند.

3 استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان بیشترین تعداد واکسیناسیون کودکان را داشتند.