از کودتا تا تحریم؛ آیا واشنگتن شریک قابل اعتمادی است؟

سیده‌زهرا عبداللهی؛ روزنامه‌نگار

موضوع مذاکره مستقیم با آمریکا، طی دهه‌های گذشته همواره یکی از چالش‌های سیاست خارجی کشور بوده است. روابط میان 2کشور، به دلایل تاریخی، سیاسی و ایدئولوژیک، همواره در سایه تقابل و بی‌اعتمادی شکل گرفته است. تجربه‌های گذشته نیز بر این بی‌اعتمادی افزوده و آن را عمیق کرده و البته نشان داده است که مسیر مذاکره با این کشور، همواره با پیچیدگی‌ها و هزینه‌های زیادی همراه بوده است.

تاریخچه بی‌اعتمادی؛ از کودتا تا تحریم‌های بی‌پایان

روابط ایران و آمریکا از سال‌های دور با تنش‌های اساسی همراه بوده است. از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که با نقش مستقیم آمریکا علیه دولت وقت ایران انجام شد، تا تحریم‌های اقتصادی گسترده در دهه‌های اخیر، تاریخ این روابط نشان داده که سیاست واشنگتن بیشتر بر مبنای سلطه‌طلبی و منفعت‌جویی شکل گرفته است.
در سال‌های اخیر، تجربه برجام نیز مثالی روشن از این بی‌اعتمادی تاریخی است. ایران با ورود به مذاکرات هسته‌ای و امضای برجام در سال ۲۰۱۵ نشان داد که آماده تعامل سازنده با جامعه جهانی است، اما خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌ها، این تجربه را به یکی از موارد آشکار عهدشکنی واشنگتن تبدیل کرد.
رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات خود بارها به این مسئله اشاره کرده‌اند که مذاکره با کشوری که سابقه‌ای طولانی در خلف وعده دارد، نمی‌تواند تضمینی برای تأمین منافع ملی باشد. ایشان تأکید کرده‌اند که آمریکا، نه به‌دنبال تعامل برابر، بلکه به‌دنبال گرفتن امتیازات یک‌طرفه است.
در گفت‌وگو با نمایندگان مجلس، همشهری تلاش کرده است ضمن بررسی ابعاد این موضوع، به دیدگاه‌های مختلف پیرامون امکان‌پذیری و پیامدهای مذاکرات مستقیم بپردازد.

  قشقاوی  تصمیم‌گیری در چارچوب رهبری و شورای عالی امنیت ملی است

حسن قشقاوی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا از ابتدا سیاست رسمی کشور نبوده است و هرگونه تصمیم‌گیری در این زمینه باید در چارچوب رهبری و شورای عالی امنیت ملی انجام شود.» وی افزود: «مکانیزم تصمیم‌گیری درباره مناسبات دوجانبه ایران و آمریکا مشخص است. در رأس این ساختار، مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهور و شورای عالی امنیت ملی قرار دارند و هرگونه تغییری در سیاست‌ها باید با بررسی دقیق در این نهادها صورت گیرد.»

 توسلی  خطوط قرمز مذاکره با آمریکا روشن است


فتح‌الله توسلی، نماینده بهار و کبودرآهنگ، بر حساسیت موضوع مذاکره با آمریکا تأکید کرد و گفت: «اگر قرار باشد مذاکره‌ای با آمریکا انجام شود، باید در چارچوب عزت و حکمت و با رعایت خطوط قرمز نظام باشد. مذاکرات نباید به ابزاری برای ادامه فشارها و تحریم‌های اقتصادی تبدیل شود. اگر آمریکا واقعاً به دنبال تعامل است، باید پیش از هرگونه مذاکره، حسن نیت خود را نشان دهد.»

 فلسفی مذاکره‌کنندگان با آمریکا را استیضاح می‌کنیم

پیمان فلسفی، نماینده مردم تهران، ری و شمیرانات نیز با اشاره به تجربه‌های قبلی، گفت: «مجلس بر این مسئله نظارت جدی دارد و اگر مشخص شود که دولت به مذاکرات مخفیانه با آمریکا روی آورده است، نمایندگان بدون تردید اقدامات قانونی لازم از جمله احضار و استیضاح مسئولان مربوطه را در دستور کار قرار خواهند داد.»

 نخعی‌‌راد  مذاکره با آمریکا مجاز نیست

علی اصغر نخعی‌راد، نماینده مردم مشهد عنوان کرد که مذاکره با آمریکا از نظر رهبری، مجلس و افکار عمومی مجاز نیست و اگر هم بخواهند به صورت مخفیانه این کار را انجام دهند، قطعاً به نتیجه نخواهند رسید.

 حاجی‌دلیگانی  مذاکره با آمریکا، فرصت‌سوزی است
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اصل90 مجلس هم تأکید کرد: «آمریکا بارها نشان داده است که به‌دنبال سلطه بر ایران است، نه رفع مشکلات. هزینه مذاکره با این کشور، بیشتر از منافع آن خواهد بود. تجربه‌های گذشته به‌وضوح نشان داده‌اند که مذاکره با آمریکا، نه‌تنها کمکی به رفع تحریم‌ها نکرده، بلکه موجب افزایش فشارها شده است.» وی ادامه داد: «ما باید به‌جای مذاکره با آمریکا، به تقویت روابط خود با کشورهای همسایه و سایر قدرت‌های جهانی بپردازیم و از ظرفیت‌های داخلی برای حل مشکلات اقتصادی استفاده کنیم.»

چرا مذاکره با آمریکا همچنان پرچالش است؟

در نهایت و بر اساس اظهارات کارشناسان این حوزه آنچه از تاریخ روابط ایران و آمریکا برمی‌آید، این است که هرگونه مذاکره با این کشور تنها در صورتی معنا پیدا می‌کند که تضمین‌های عملی و واقعی برای حفظ حقوق ایران وجود داشته باشد. تجربه‌های گذشته، از کودتای ۲۸ مرداد تا خروج از برجام، بارها ثابت کرده است که آمریکا به‌دنبال پیشبرد اهداف خود بدون در نظر گرفتن منافع طرف مقابل است. سیاست رسمی کشور در سال‌های اخیر نیز بر این اصل استوار بوده است که حفظ عزت ملی و استقلال در برابر فشارها، به‌مراتب مهم‌تر از امتیازات کوتاه‌مدت است. به‌نظر می‌رسد که این رویکرد، همچنان به‌عنوان راهبرد اصلی در سیاست خارجی ایران باقی خواهد ماند.

چرا مذاکره با آمریکا همچنان پرچالش است؟
در نهایت و بر اساس اظهارات کارشناسان این حوزه آنچه از تاریخ روابط ایران و آمریکا برمی‌آید، این است که هرگونه مذاکره با این کشور تنها در صورتی معنا پیدا می‌کند که تضمین‌های عملی و واقعی برای حفظ حقوق ایران وجود داشته باشد. تجربه‌های گذشته، از کودتای ۲۸ مرداد تا خروج از برجام، بارها ثابت کرده است که آمریکا به‌دنبال پیشبرد اهداف خود بدون در نظر گرفتن منافع طرف مقابل است. سیاست رسمی کشور در سال‌های اخیر نیز بر این اصل استوار بوده است که حفظ عزت ملی و استقلال در برابر فشارها، به‌مراتب مهم‌تر از امتیازات کوتاه‌مدت است. به‌نظر می‌رسد که این رویکرد، همچنان به‌عنوان راهبرد اصلی در سیاست خارجی ایران باقی خواهد ماند.