گزارش
دورهمی‌‌کوچه بنفشه
در «روز کرمان» از یک کوچه تاریخی که به همت اهالی بازسازی شده است، سراغ گرفتیم
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
آوازه کوچه «بنفشه» در بافت تاریخی کرمان حالا دیگر نه‌تنها به گوش همه کرمانی‌ها رسیده، بلکه انتخاب نخست گردشگران هم شده است.
کوچه بنفشه در دل بافت تاریخی کرمان، یکی از کوچه‌های منشعب از بازار عزیز است که بهار1402 با خوشفکری چند نفر از ساکنانش حال و هوای تازه‌ای گرفت و حالا پاتوق دورهمی‌هایی از جنس فرهنگ و هنر شده است. نخست ساکنان تصمیم گرفتند با ایده‌ای از کوچه‌های بافت تاریخی یزد، گلدان‌های شمعدانی در کوچه بگذارند و با خرج خودشان دستی به ترک دیوارهای خشتی بکشند. کم‌کم میز و صندلی هم برای جشن امضای کتاب و تماشای مستند به کوچه آوردند و حالا دیگر اسم کوچه بنفشه کرمان در گوگل مپ به‌عنوان یک سایت گردشگری دیده می‌شود. به‌مناسبت 17دی، روز کرمان، مهمان کوچه بنفشه می‌شویم.
کوچه‌ای به نام بنفشه
اسامی کوچه‌های بافت تاریخی معمولا به‌نام بزرگانی است که در آن کوچه خانه داشتند یا به نام عمارت و بنایی تاریخی شناخته می‌شوند. قصه نام کوچه بنفشه اما به 2 خواهر که حالا بیش از 70سال سن دارند، برمی‌گردد. محمدمهدی ملکی، مسئول اقامتگاه کوچه بنفشه می‌گوید: «تا 60سال پیش اینجا کوچه گبری یا گبر محله بود، زیرا ساکنانش زرتشتی بودند. 2 خواهر خیاط‌خانه خود را به نام بنفشه در این کوچه باز می‌کنند و همین‌جا ساکن می‌شوند. بعد از آن کم‌کم اهالی این کوچه را به نام کوچه بنفشه می‌شناسند. حالا سال‌هاست این دو خواهر از این کوچه رفته‌اند، ولی اسم کوچه همچنان بنفشه مانده است.»
انتخاب اول گردشگران
مقصدمان کوچه بنفشه است و باید راهی محله بازار عزیز کرمان شویم؛ محله‌ای در شمال کرمان که قدمتش به روزگار قاجار می‌رسد و ثبت ملی هم شده است. بازار عزیز 70مغازه دارد و از خانقاه نعمت‌اللهی تا دروازه گبری کشیده شده است. کوچه بنفشه، یکی از کوچه‌های فرعی به طول 50 متر منشعب از بازار عزیز است و در دل خود، خانه تاریخی« اعظمی» را دارد که مالکانش در خانه سکونت دارند. یک اقامتگاه بومگردی هم در کوچه هست.
محمدمهدی ملکی، از ساکنان کوچه بنفشه که اقامتگاه را می‌چرخاند، قصه کوچه بنفشه را از بهار1402 اینطور برای‌مان تعریف می‌کند: «من به همراه آقایان ماهانی و موسوی و خانم طاهر که از ساکنان کوچه بنفشه هستند، تصمیم گرفتیم یک دورهمی فرهنگی هنری برگزار کنیم. برای اجرای این ایده اول زیباسازی کوچه را اجرا کردیم؛ گلدان خریدیم و کوچه را با الهام از کوچه‌های یزد تزیین کردیم. شهرداری هم همراهی کرد و گلدان‌های فصلی را به کوچه آورد. از بهار تا آبان، کوچه بنفشه پر از گلدان‌های رنگارنگ است و این برای گردشگران پس‌زمینه خوبی برای عکاسی شده.» زیبایی و عطرآگین شدن کوچه بنفشه به قدری بود که در مدت کوتاهی عکس‌ها و فیلم‌هایش در فضای مجازی دست به دست شد و کرمانی‌ها برای بازدید به کوچه بنفشه آمدند.
بافت تاریخی کرمان
محمدمهدی ملکی که از سال1395 به عنوان راهنمای گردشگری فعالیت می‌کند، معتقد است:« بافت تاریخی از درهم‌تنیدگی خانه‌های تاریخی حاصل می‌شود که در کرمان، چنین بافتی وجود ندارد. »علت را هم اینطور توضیح می‌دهد: «بعد از زلزله بم به‌طور جدی تخریب خانه‌های قدیمی و نوسازی‌شان در دستور کار قرار گرفت. فقط خانه‌هایی ماندند که ثبت میراث شده بودند. به این ترتیب بافت تاریخی از بین رفت؛ درحالی‌که باید استحکام بنا مورد نظر قرار می‌گرفت. الان در کوچه بنفشه 50خانه قرار دارد که 20خانه قدیمی است و مابقی نوسازی شده است.» به گفته او، علاوه بر کوچه بنفشه، کوچه آتشکده زرتشتی و کوچه تکیه نوروز هم کوچه‌هایی با بافت تاریخی هستند، اما هر یک در یک محله و دور از هم. او ادامه می‌دهد: «گسست‌محله ها سبب شده تا در کرمان بافت تاریخی مثل یزد نداشته باشیم.»
سه‌شنبه‌های خاطره‌گویی
کوچه بنفشه سه‌شنبه‌های هر هفته میزبان دورهمی است؛ دورهمی‌هایی با موضوعات متنوع و با حضور نویسندگان، هنرمندان و استادان دانشگاه تا بافندگان قالی کرمان. پذیرایی هم ساده است؛ چای و کلمپه کرمانی. گاهی هم بازارچه صنایع دستی و غذاهای بومی محلی به راه است. مسئول اقامتگاه کوچه بنفشه با بیان اینکه برگزاری این دورهمی‌ها برای گردشگران و خود کرمانی‌ها هم جذاب است، می‌گوید: «مثلا جشن امضای کتاب را برای نویسنده‌ای گرفتیم که بزرگ شده این محله است و کتابی درباره قبه سبز نوشته که درباره بافت تاریخی کرمان است .» محمدمهدی ملکی می‌گوید: «همه گروه‌های سنی در این دورهمی‌ها حضور دارند. بیشتر کرمانی‌ها می‌آیند تا دوستان قدیمی خود را پیدا کنند و بازار خاطره‌گویی هم داغ می‌شود. بعضی از ساکنان قدیمی کوچه بنفشه که به محله دیگری نقل مکان کرده‌اند، پای ثابت دورهمی‌ها هستند.»
کوچه تنگ و باریک بنفشه که از کوچه‌های آشتی‌کنان است، حالا زمینه‌ساز پیدا کردن دوستان قدیمی هم شده. رفت‌وآمد همسایه‌های قدیمی موجب شده تا ایده‌ای برای تهیه مستند به فکر ملکی برسد. انگار کوچه بنفشه فضایی برای ثبت خاطرات شفاهی هم شده است. او می‌گوید: «سعی کردم بیشتر ساکنان قدیمی کوچه را پیدا کنم و حتی شده تلفنی با آنان درباره گذشته و تاریخ این کوچه صحبت کنم. در دورهمی‌ها هم که می‌آیند خاطراتشان را ثبت می‌کنم.» جالب اینکه دورهمی‌ها به نام «دورهمی بازار عزیز» است، زیرا هدف، زنده ماندن نام یک محله تاریخی است آن هم به میزبانی کوچه بنفشه.
