چهره زنانه اجتهاد

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

 سخنرانی اخیر رهبر انقلاب در جمع زنان موجب شد که بحث پیرامون یک موضوع قدیمی یعنی تقلید از مجتهدهای زن داغ شود.این موضوع که در میان فقها همواره محل نقد بود، بار دیگر یادآوری کرد که فقه شیعه می‌تواند با استفاده از ظرفیت زنان مسیر را برای به‌روزشدن احکام شرعی مهیا کند. نکته جالب در مورد زنان مجتهد این است که در جامعه از شهرت چندانی برخوردار نیستند و با اینکه بسیاری از زنان مجتهد مانند مردان توانسته‌اند سطوح بالای علم و اجتهاد را به نام خود ثبت کنند اما هنوز به‌عنوان مجتهد و مرجع تقلید در میان مردم شناخته نمی‌شوند.

رهبر معظم انقلاب چه گفتند؟
یکی از موضوعاتی که در دیدار زنان با رهبر انقلاب از سوی رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت، مربوط به زنان مجتهد بود. ایشان در بخشی از صحبت‌هایشان با اشاره به درخشش زنان گفتند: «امروز تعداد زنان مجتهد، کم نیست و حتی معتقدیم که در بسیاری از مسائل زنانه که مردها تشخیص خوب و درستی ندارند، خانم‌ها باید از مجتهدان زن تقلید کنند.»

معروف‌ترین زنان مجتهد
در تاریخ ایران کم نیستند زنانی که پس از سال‌ها تلاش توانسته‌اند خود را به درجه اجتهاد برسانند؛ هر چند تنها نام برخی از آنها به رسانه‌ها راه یافته است، بدون شک زنان مجتهد زیادی در حوزه‌های علمیه کشور مشغول تحصیل هستند و با توجه به شناخت درست از مسائل زنان می‌توانند در فضای مردانه مراجع تقلید، دست به ساختارشکنی بزنند.


بانو امین

این زن اصفهانی جزو زنان مجتهد معروف است و در دوران زندگی‌اش توانسته به درجه اجتهاد برسد و از طرف برخی علمای شناخته‌شده مانند مرحوم آیت‌الله‌محمد‌باقر اصطهباناتی اجازه اجتهاد دریافت کند. بانو امین(سیده‌نصرت‌بیگم‌امین) تا سال 1362در قید حیات بود و توانست شاگردان بسیاری تربیت کند.

معصومه گلگیری

اجازه اجتهاد این زن مجتهد را آیت‌الله سبحانی صادر کرد و او هم‌اکنون به‌عنوان استاد حوزه علمیه زنان مشغول فعالیت است.

زهره صفاتی

مجتهده ایرانی و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و از بنیانگذاران حوزه علمیه خواهران قم است. او نسبت به سایر زنان مجتهد شناخته‌تر شده است؛ چرا که در دولت حسن روحانی به‌عنوان مشاور امور فقهی معاونت امور زنان منصوب شده بود.

علویه همایونی

 او از شاگردان بانو امین و اهل اصفهان بود. همایونی به‌عنوان فقیه و مجتهد معاصر شیعه شناخته می‌شد و حتی در سال 1390-یعنی 5سال قبل از فوتش- به‌عنوان چهره ماندگار از او تقدیر شد.

منعی برای زنان وجود ندارد
در میان فقهای گذشته، درباره اجتهاد زنان شک‌هایی وجود داشته است، اما درحال حاضر وقتی در ادله دقت شود، متوجه این خواهیم شد که هیچ دلیلی برای منع زنان از این درجات نخواهیم داشت، زیرا بانوان درحال حاضر هم تعداد و هم علم و توانایی بالایی دارند؛ در نتیجه می‌توانند در منصب قضا و مرجعیت تقلید نیز بنشینند. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود، بحث اجتهاد متجزی را مطرح کردند و این بدان معنا بود که قطعا بانوان در بخشی از مسائل فقهی که مربوط به زنان می‌شود، تخصص و اطلاعات بیشتری داشته و توانایی این را دارند که مرجع تقلید زنان و صاحب‌نظر در یکسری مباحث فقهی مربوط به‌خود باشند.
محسن غرویان، استاد حوزه علمیه قم