تردد قانونی در خط ویژه

محمد سرابی ؛ روزنامه‌نگار

خطوط ویژه اتوبوسرانی باید خالی بمانند تا اتوبوس‌ها بتوانند پرسرعت و با شتاب کافی از آن رد شوند، اما در زمان اوج ترافیک همین خطوط می‌توانند برای مدتی کوتاه، خودرو‌های گرفتار در گره‌های ترافیکی را از خود عبور دهند و بخشی از معابر را خلوت کنند. انجام قانونی این کار نیاز به طرحی به نام «خط پرسرنشین» دارد که  چند دهه قبل در شهرداری تهران مطرح شد و اکنون نیز دوباره از آن سخن به میان آمده است. در این طرح، سواری‌هایی که تمام صندلی‌هایشان پر باشد می‌توانند وارد خط ویژه شوند. در برخی کلانشهر‌های جهان این طرح با نام HOV در حال اجراست.

  اندونزی‌- جاکارتا
سه در یک

سال1992 طرح خط پرسرنشین با نام خط «سه‌ در یک» در جاکارتا اجرا شد. خودرو‌هایی که 3سرنشین یا بیشتر داشتند می‌توانستند بین ساعت‌های 7 تا 10 صبح وارد خطوط ویژه شوند. در سال2003 بعد از تغییراتی که در شبکه اتوبوسرانی انجام شد، ساعت 4 تا 7 عصر هم به این زمان اضافه شد. در سال2016 تعداد این خودرو‌ها آنقدر زیاد شده بود که مسیر حرکت اتوبوس‌ها را اشغال می‌کرد؛ به همین دلیل شهرداری سهمیه زوج و فرد تعیین کرد و بعد از آن خودرو‌های 3سرنشین به شرط اینکه شماره پلاک آنها با روز هفته تطبیق داشته باشد، می‌توانند وارد خطوط شوند.

مسافر‌کرایه‌ای


اتفاق خاصی که در این شهر افتاد، اجاره مسافر برای خط ویژه بود. افراد بسیار فقیر در ابتدای خطوط می‌ایستادند و برای سوار شدن و پرکردن صندلی‌های سواری‌ها از رانندگانی که عجله داشتند، پول می‌گرفتند. تعداد این افراد که گاهی همراه با کودکانشان بودند، به‌تدریج زیاد و به‌صورت منبع درآمدی برای فقرا شد. هر راننده که یک مادر و کودکش را سوار می‌کرد، وارد خط ویژه می‌شد و آنها را در انتهای خط پیاده می‌کرد. این افراد که جوکی نامیده می‌شدند و ظاهری شبیه متکدیان داشتند در همان نقطه دوباره سوار خودروی دیگری می‌شدند و با چندبار رفت و برگشت می‌توانستند پولی به‌دست بیاورند. از نظر قانونی این کار ممنوع نبود، اما ماهیت و هدف طرح را به هم می‌زد. بعضی آمار‌ها هم نشان می‌داد که این کار تأثیر طرح پرسرنشین بر ترافیک را از بین برده است؛ زیرا سفر‌های واقعی شهری را کاهش نمی‌دهد.

  اسپانیا - مادرید
خط ویژه تا مرکز شهر

خطوط پرسرنشین مادرید در سال1995 ایجاد شد و برنامه‌ریزی زمانی آن به شکلی بود که سواری‌هایی با بیشتر از 2سرنشین وارد خط ویژه اتوبوس شوند و صبح‌ها به سمت مرکز شهر و بعد‌ازظهر‌ها به سمت حومه شهر حرکت کنند. طول خط ویژه زیاد است و به 12کیلومتر می‌رسد، اما بخش انتهایی آن در مرکز شهر فقط مخصوص اتوبوس‌هاست و سواری‌های چند سرنشین هم اجازه ورود به آن را نداشتند. طرح موفق بود و بعد از آن در برخی بزرگراه‌های اطراف پایتخت هم اجرا شد. سال2016 مأموران پلیس به ‌خودرویی شک کردند که در صندلی سمت شاگرد آن یک نفر با کاپشن و کلاه و عینک نشسته بود. از آنجا که فصل تابستان و هوا گرم بود، پلیس خودرو را متوقف کرد و متوجه شد که مسافر درواقع یک عروسک پلاستیکی با سری بزرگ و موهای بلند است.

مسافر‌های قلابی



قبلا که پلیس ورودی خط ویژه را کنترل می‌کرد، احتمال تقلب کمتر بود، اما از وقتی که شناسایی خودرو‌های چند‌سرنشین به دوربین‌های کنترل سرعت سپرده شده، روش‌هایی برای فریب دوربین‌ها اختراع شده است؛ مثلا بعضی راننده‌ها در صندلی‌های خالی آدمک‌های بادی قرار می‌دهند یا کلاه‌گیسی را روی توپ می‌گذارند و به پشت سری صندلی شاگرد وصل می‌کنند و به جای بدن او پتو، کیف یا وسایل دیگر قرار می‌دهند. بعضی‌ها تصاویر یک مسافر که روی مقوا چاپ شده است را روی صندلی‌های دیگر می‌گذارند. یک روش دیگر هم استفاده از صندلی نوزاد است که درون آن عروسکی را قرار می‌دهند. این موارد درصورت کشف باعث جریمه خودرو می‌شود.