قصه یخچال و یخ‌های ده‌شاهی
موضوع: یخچال‌های افراد سرشناس راه‌آهن
ویژگی: تأمین آب مصرفی اهالی
***
محله راه‌آهن قبل از ساخت ایستگاه راه‌آهن و بر تن‌کردن رخت و لباس شهری بافت روستایی داشت که به مرور زمان تغییر کرد. معمولاً یکی از مهم‌ترین نیازها برای زندگی آب است. در واقع هسته اصلی شکل‌گیری هر محله یا روستایی به وجود چشمه و آب وصل است. محله راه‌آهن از گذشته‌های نه‌چندان دور یخچال‌های فراوانی برای تأمین آب مصرفی اهالی و سایر محله‌ها داشت و جالب اینجاست که اغلب یخچال‌داران این محدوده چهره‌های سرشناسی مانند مرحوم «حاج‌رجب‌تختی» پدربزرگ جهان‌پهلوان غلامرضا تختی، «حاج‌محمدحسن شمشیری»، «حاج‌رجب آدم‌بکان» و «رضا فرزانه» بودند. البته زمین‌های این یخچال‌ها وقتی ماجرای ساخت راه‌آهن به میان آمد در تملک دولت قرار گرفت. محمود علیجانی از اهالی قدیمی و از ورزشکاران پیشکسوت محله راه‌آهن با یادی از این موضوع درباره وجود یخچال‌های طبیعی محله و تأمین آب مصرفی اهالی می‌گوید: «پشت کوچه مسجد صاحب‌الزمان(عج) یک یخچال طبیعی بود که تابستان‌ها آب باغ‌شاه و چشمه فرمانفرما در آن جمع می‌شد و زمستان‌ها این آب‌ها یخ می‌بست. تابستان‌ها یخ‌فروش‌ها با قاطر و الاغ از همین کوچه برای بار‌زدن یخ صف می‌بستند. آن زمان قیمت یک قالب یخ به پول رایج ۱۰شاهی بود. نام این خیابان ابتدا یخچال بود و بعد به پاس فعالیت‌های خیرانه آقای زمان‌زاده به نام او ثبت شد.» این ورزشکار پیشکسوت در ادامه درباره ماجرای یخ‌های بلوری و خرید هر خانواده بر اساس توان مالی‌اش تعریف می‌کند: «قدیم‌ها ۳ نوع یخ داشتیم؛ یخ بلوری، خرده و معمولی که هر کسی بر اساس درآمدش یکی از این ۳نوع یخ را برای خانه خرید می‌کرد. تا قبل از مجهزشدن خانه‌ها به سیستم لوله‌کشی سراسری هم همه خانه‌ها آب‌انبار داشتند؛ از طریق نهرهای کوچه آب به داخل خانه راه پیدا می‌کرد و هر محله یک میراب داشت. محله ما هم یک میراب به اسم حسین میراب داشت.»
