یک بازی با نوشابه به محله‌ها آمد
نام: تشتک‌بازی
موقعیت: محله راه‌آهن
***
سال 1331زمانی که نخستین کارخانه نوشابه‌سازی در ایران پا گرفت اگرچه ابتدا طعم متفاوتش به مذاق مردم خوش نیامد اما در فلزی‌اش بازی جذابی را برای بچه‌ها رقم زد.
تشتک بازی، یکی از بازی‌های جذاب بچه‌های تهران بود که در دهه 60به اوج خود رسید. این بازی در محله راه‌آهن تهران طرفدارهای زیادی داشت. علی‌اصغر فراهانی، معتمد و فعال اجتماعی محله راه‌آهن، می‌گوید: «این بازی در فضای باز انجام می‌شد. اصلاً نوشابه می‌خریدیم که درهایش را جمع کنیم. این یک بازی رقابتی و جذاب پسرانه بود. این بازی دو نفره انجام می‌شد و تشتک در فلزی نوشابه‌های شیشه‌ای از وسایل اصلی آن محسوب می‌شد. بچه‌ها برای انجام بازی، تعداد زیادی تشتک یا در فلزی نوشابه را از مغازه‌های بقالی یا سوپرمارکت جمع می‌کردند بعد به تعداد مساوی تشتک را روی زمین و در امتداد هم قرار می‌دادند. بچه‌ها از فاصله حدود 3 متری به نوبت به سمت تشتک‌های چیده شده با تشتکی به نام «تیل‌دست» پرتاب می‌کردند. تیل‌دست تشتکی بود که درونش را با گل پر می‌کردند و محکم و سنگین بود.
هر تعداد تشتکی که بر اثر ضربه از ردیف تشتک‌های کاشته شده بیرون می‌رفت به زننده ضربه تعلق می‌گرفت. یک جورهایی قواعد تشتک‌بازی مثل گردوبازی بود. هرکسی تشتک‌های بیشتری می‌برد نشان‌دهنده حرفه‌ای بودنش در این بازی بود.»
اما تشتک‌ها در محله راه‌آهن علاوه بر وسیله‌ای برای سرگرمی کودکانه و بازی در کوچه کاربرد دیگری هم داشت. فراهانی در ادامه می‌گوید: «نهری از جلوی چلوکبابی شیرین در محله عبور می‌کرد. درهای نوشابه‌هایی را که در این چلوکبابی استفاده می‌شد در نهر می‌ریختند و آب، تشتک‌ها را به جوی کوچه‌ها می‌آورد. بچه‌ها در امتداد جوی آب راه می‌رفتند و تشتک‌ها را از جوی جمع‌آوری می‌کردند. یادم می‌آید در محله حاج‌خانمی بود که این تشتک‌ها را از ما می‌گرفت. ما هم بخشی را برای بازی نگه می‌داشتیم و بقیه را به او می‌دادیم. او این تشتک‌ها را با میخ سوراخ می‌کرد و به‌صورت رشته‌ای کنار هم قرار می‌داد و این رشته تشتک در دوخت لباسی خاص به‌عنوان تزئین به‌کار برده می‌شد. این لباس‌ها در جشن‌ها و دورهمی‌های زنانه و مولودی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
