ضرورت افزایش عرصه تخت‌جمشید

علیرضا عسکری چاوردی*

پارسه، شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه‌ای زیبا همطراز با دروازه بابل بود. این دروازه در کهن‌ترین بخش شهر در فاصله 3 کیلومتری غرب کاخ‌های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ‌ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در آغاز عصر هخامنشی با آجر و خشت بنا و سرتاسر نمای آن با آجرهای لعابدار رنگین تزیین شد. آسمانه آبی، سرتاسر پهنه دیوارها را مزین ساخته بود. در این زمینه نیز گل‌های زیبای لوتوس و پنل‌های ترکیبی حیوانی درخشش و شکوه تشریفات ورود به زیباترین شهر جهان باستان را صد چندان افزون کرد. مفاهیم هنری به‌کار رفته، بن‌مایه‌های هندسی، گیاهی و حیوانی با ترکیبی از تنوع نمادهای مشروع قدرت الهام گرفته از آفرینش اسطوره‌های کهن بین‌النهرین به‌ویژه «ایزد مردوک» بود. در نتیجه 17سال کاوش و پژوهش باستان‌شناسی در شهر پارسه تخت جمشید از سال 78تاکنون در چارچوب پروژه «از کاخ تا شهر» چشم‌اندازی نو از کهن‌ترین شهر پارسی ایران باستان گشود و بخش‌های مهمی از این شهر تاریخی شناسایی شد. کشفیات این پروژه بزرگ چشم‌انداز حریم درجه یک تخت جمشید را تغییر داد و در تلاش هستیم یکهزار هکتار به عرصه میراث جهانی تخت جمشید بیفزاییم تا بخش بیشتر حریم درجه یک تخت جمشید به عرصه تخت جمشید تبدیل شود.
طی سال‌ها بررسی میدانی و مستندنگاری، کاوش، بررسی ژئوفیزیک، خواندن خطوط میخی مکشوفه جدید از دروازه شهر پارسه و انجام آزمایش‌های متعدد از مواد مکشوفه باستانی در شهر پارسه، همه مدارک مستندنگاری شده و امروز می‌توان هزارهکتار آثار باستانی مکشوفه جدید را به عرصه تخت جمشید افزود. کشف تعدادی زیاد کاخ و بناهای دوره هخامنشی در حریم درجه يك تخت جمشید، کشف منطقه صنعتی هنرهای ظریفه کاخ‌های تخت جمشید به وسعت 50هکتار در شمال غربی تخت جمشید، کشف بخشی از پلان شهر پارسه و کشف سیستم‌های آبیاری و سرانجام کشف دروازه شهر پارسه در محدوده‌ای دارای  600هکتار آثار باستانی در این محدوده رخ داد. هدف از ساخت دروازه پارسه که شباهت بسیار به دروازه ایشتار بابل دارد نیز به‌احتمال زیاد برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال 539پیش از میلاد در دوره کورش بزرگ بود. این بنا امکان دسترسی به باغ سلطنتی را فراهم می‌کرد که شامل یک کاخ بزرگ بود و ویرانه‌های آن موجود است. دروازه در دوره هخامنشی متروک ودر اثر زمین‌لرزه تخریب و ‌بعدتر دیوارهای آن غارت شد. کشف دروازه پارسه شگفت انگیزترین کشف باستان‌شناسی اخیر است.
* مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید