گفت‌وگو
روایت‌خلبانی که برای سرش جایزه تعیین کردند
مجید ایزدی، نویسنده کتاب«شبیه افسانه‌ها» از جزئیات حمله به اجلاس غیرمتعهدها در بغداد می‌گوید
علی‌الله سلیمی-روزنامه‌نگار
هفته دفاع‌مقدس یادآور رشادت‌های بی‌نظیر دلاورمردان و زنان غیوری است که با ایثار واز خودگذشتگی پاسدار مرزهای ایران اسلامی شده‌اند. یکی از این دلاورمردان، امیر سرلشکر شهید «عباس دوران» است که با ۱۰۳ سورتی پرواز جنگی در دوران دفاع‌مقدس و همچنین حماسه‌های درخشان خصوصا در عملیات‌های«مروارید» و «بغداد»، یکی از قهرمانان این دوران شناخته می‌شود، خلبانی که صدام برای سر او جایزه تعیین کرده بود. شهید دوران سحرگاه روز ۳۰ تیر
سال ۱۳۶۱ درحالی‌که فرماندهی دسته پرواز را به‌عهده داشت، به پایتخت عراق حمله کرد و به این‌ترتیب مانع از برگزاری «اجلاس سران غیرمتعهدها» به ریاست صدام در بغداد شد. به تازگی کتاب«شبیه افسانه‌ها» براساس روایت‌هایی از زندگی و رشادت‌های شهید عباس دوران به قلم مجید ایزدی منتشر شده است. با ایزدی درباره شهید دوران گفت‌وگو کرده‌ایم.
شما عنوان «شبیه افسانه‌ها» را برای اثر خود که روایت‌هایی درباره خلبان سرلشکر شهید عباس دوران است، انتخاب کرده‌اید. این عنوان بیشتر به کدام‌یک از ویژگی‌های خاص شهید دوران اشاره دارد؟
اصل نامگذاری این کتاب با عنوان«شبیه افسانه‌ها»، از بیانات مقام معظم رهبری در مورد شهید دوران است که در بازدید از پایگاه هوایی همدان فرمودند: «اگر ماجرای شهید دوران را در کتاب‌ها خوانده بودیم یا امروز هرکس می‌خواند، احتمال می‌داد که افسانه باشد اما ما آن را با چشم خودمان دیدیم که اگر ندیده بودیم می‌گفتیم افسانه است!» اما در فرع، در بسط این توصیف رهبر عزیز در مورد شهید دوران، می‌توان گفت شهید عباس دوران در طول 2 سال حضورش در دوران دفاع‌مقدس چنان رشادت‌ها و شجاعت‌هایی از خود نشان داده است که ما فقط در قصه‌ها و افسانه‌ها سراغ داریم و شنیده‌ایم. هر چند در طول دفاع‌مقدس چنین شخصیت‌هایی زیاد به ظهور رسیدند، اما عباس دوران یکی از شاخص‌های دفاع‌مقدس ما در این زمینه است.
موفقیت‌های چندگانه این عملیات از بعد نظامی برای ایران چه بوده است؟
اولین موفقیت، عبور این دو جنگنده از پدافندهای چندلایه و رسیدن روی سر بغداد و شکستن دیوار صوتی بوده است. جنگنده‌های ایران از مرز تا بغداد هم باید از جنگنده‌های مجهز عراق در آسمان عبور می‌کردند، هم از 3 رینگ پدافند هوایی که اطراف بغداد کشیده شده و با به روزترین موشک‌های پدافند هوایی دنیا، 3 دیوار آتش دور تا دور بغداد ایجاد کرده بودند باید می‌گذشتند و با وجود آتش سنگینی که روی این دو هواپیما ریخته شد از این دیواره‌های آتش عبور کردند و خود را روی سر بغداد رساندند. موفقیت دوم زمانی بود که دشمن نتوانســــت حـــضـــــور جنگنده‌های ایرانی را در حریم هوایی بغداد انکار یا سانسور کند. جنگنده‌های ایران در عملیات بغداد باید بعد از عبور از دیوار پدافندی، حضور خود را نشان می‌دادند. برای این کار ابتدا باید دیوار صوتی شهر بغداد را می‌شکستند تا خبرنگارانی که به دعوت بغداد برای پوشش خبری اجلاس آمده بودند متوجه حضور این جنگنده‌ها بشوند، دوم محلی را مورد هدف قرار می‌دادند که رژیم بعثی نتواند آن را انکار کند و آن پالایشگاه بغداد بود که جنگنده‌های ایران با موفقیت آن را بمباران کردند. با انفجار مخازن نفت دود سیاهی شهر بغداد را در برگرفت که تمام خبرنگاران داخلی و خارجی آن را مشاهده و تصویربرداری کردند و رژیم بعث نتوانست آن را انکار کند.
جریان برگشت جنگنده‌های ایرانی از بغداد که با شهادت عباس دوران هم همراه بود، چه تأثیری در نتیجه این عملیات داشت؟
برگشت نیمی از جنگنده‌ها و خلبان‌های ایرانی باز هم از موفقیت‌های این عملیات محسوب می‌شود. از ایران 2 جنگنده و 4 خلبان برای مأموریت بغداد اعزام شده بودند که در نهایت یک جنگنده به خاک ایران بر گشت. از 4 خلبان 2 نفر به ایران برگشتند، یک نفر اسیر شد و عباس دوران هم به شهادت رسید. اگر عراق توانسته بود هر 2 جنگنده ایران را سرنگون کند، می‌توانست دست پری داشته باشد و از آن استفاده تبلیغاتی کند که ایرانی‌ها به بغداد نفوذ کردند، اما در پدافند بغداد گرفتار و منهدم شدند. اینجا نقش خلبان مرحوم محمود اسکندری نمود پیدا می‌کند که با اینکه هم خودش هم کمک خلبانش مجروح می‌شوند و هم هواپیمایش مثل آبکش سوراخ‌سوراخ شده بود، دوباره از رینگ هوایی بغداد عبور می‌کند و به سمت مرز برمی‌گردد. حتی در مسیر با توپ دماغه هواپیما یک مقر موتوری دشمن را شخم می‌زند و به سلامت در پایگاه هوایی همدان می‌نشیند و همین موفقیت عملیات شهید دوران در بغداد را کامل می‌کند.
یکی از نقش‌آفرینی‌های مهم شهید دوران در عملیات مروارید است. درباره حضور او در این عملیات بیشتر توضیح می‌دهید؟
شهید دوران در آغاز جنگ در پایگاه ششم شکاری بوشهر خدمت می‌کرد. با آغاز جنگ تحمیلی، امنیت خلیج‌فارس و همچنین تامین امنیت مرزهای آبی و مواجهه با نیروی دریایی عراق بر‌عهده این پایگاه گذاشته شد. در این مقطع علاوه بر اینکه شهید دوران و همرزمانش با بمباران متوالی مواضع دشمن، حرکت دشمن به سمت مرزهای زمینی در خوزستان را کاهش دادند، شروع به هدف قراردادن و انهدام ناوچه‌های نظامی دشمن بعثی هم کردند. شهید دوران به همراه همرزمانش شهیدان علیرضا یاسینی و حسین خلعتبری و سایر خلبانان پایگاه ششم شکاری به مرور ناوچه‌ها و اسکله‌های دشمن را هدف قرار دادند و نهایتا در عملیات مروارید پرونده نیروی دریایی عراق با زدن آخرین ناوچه‌ها توسط شهید دوران و همرزمانش پیچیده شد و عملا عراق تا پایان جنگ نیروی دریایی نظامی در خلیج‌فارس نداشت.
ماجرای بازگشت بقایای پیکر شهید خلبان عباس دوران بعد از 2 دهه به چه شکل بود؟
در سال 81موقعیتی برای تبادل شهدای ایران پیش آمد. عمده این شهدا که در این تبادل منتقل شدند شهدایی بودند که یا در دوران اسارت به شهادت رسیده بودند یا در قبرستان‌های عراق تدفین شده بودند. در این تبادل پیکر شهید عباس دوران هم به ایران تحویل داده شد و پس از 20سال چند تکه استخوان از این شهید به وطن برگشت و در زادگاهش شهر شیراز در مراسمی باشکوه دفن شد.