پشت پرده کودتا در پایتخت

 موضوع: دستگیری و محاکمه مصدق
  موقعیت: تالار آینه کاخ سلطنت‌آباد
***
خیانت رئیس شهربانی و سکوت و بی‌تفاوتی رئیس ستاد ارتش دولت مصدق در نهایت به سقوط دولت مردمی منجر شد و در چنین اوضاعی دستگیری نخست‌وزیر و محاکمه او دیگر کار دشواری نبود.
ماجرای دستگیری و محاکمه مصدق و یارانش یکی از تاریک‌ترین بخش‌های حکومت محمدرضا پهلوی بود و از حافظه تاریخی ایرانیان محو نخواهد شد. مصدق با حکم دادگاه فرمایشی به 3سال حبس و تبعید به احمدآباد محکوم شد.
 اردشیر آل‌عوض، محقق فرهنگ عامه نپذیرفتن عفو محمدرضا پهلوی را نقطه عطف دادگاه مصدق می‌داند و می‌گوید:«اول شهریور 1332و بعد از اعلام رسمی موفقیت کودتا علیه دولت مصدق، محمدرضا پهلوی با نخستین پرواز از رم به بغداد رفت و از آنجا با جت شخصی به تهران برگشت. در آذر 1332هم دادگاه مصدق را در تالار آینه کاخ سلطنت‌آباد برپا کردند. بعد از 35جلسه، محمدرضا پهلوی که از خشم طرفداران مصدق هراس داشت، نامه عفو نخست‌وزیر را نوشت اما مصدق از این اقدام برآشفته شد و در یکی از جلسات رسیدگی به اتهاماتش با صدای رسا گفت: «عفو برای خطاکاران است. من خیانتی به مملکت نکردم و احتیاجی به صرف‌نظر شاه و عفو ندارم.»
محققان و پژوهشگران تاریخ معاصر همواره بر این باورند که برای آگاهی از واقعیت‌ها باید تاریخ را مطالعه کرد و کودتای 28مرداد یکی از همین اتفاقات تاریخی به شمار می‌رود که باید پشت پرده آن را مطالعه کرد. آل‌عوض برای محققانی که درباره ماجراهای کودتای 28مرداد پژوهش می‌کنند یک پیشنهاد دارد: «توصیه من به همه کسانی که می‌خواهند از واقعیت ماجرای کودتای 28مرداد آگاه شوند، مطالعه کتاب «نیروهای مذهبی در بستر حرکت نهضت ملی» نوشته علی رهنماست. این کتاب قرار بود در خارج از کشور منتشر شود اما مؤلف ترجیح داد آن را در داخل ایران به چاپ برساند که البته تدبیر مسئولان نظام جمهوری اسلامی هم بود. کتاب دوم علی رهنما به نام «پشت پرده کودتا؛ اوباش، فرصت‌طلبان، ارتشیان، جاسوسان» هم خواندنی است. نویسنده در این کتاب مجموعه‌ای از اسناد داخلی و خارجی و یکسری گفت‌وگو را مورد استناد قرار داده تا عناصر پشت پرده کودتا را معرفی کند.»