کهن‌ترین قلعه تاریخی شرق گیلان

روستای دیزبن یادآور زمانی است که در این محدوده قلعه تاریخی کیاییان در دوره تیموری بود. متأسفانه بقایای قدیمی‌ترین قلعه تاریخی شرق گیلان بر اثر برداشت سنگ لاشه در حال نابودی است.
اینکه «دیزبُن» بخوانیمش یا با نام قدیمی‌اش «دُزدبُن» فرقی نمی‌کند. مهم این است که این واژه ما را به تاریخ کهن این منطقه رهنمون می‌کند؛ تاریخی که به سال‌های پیش از ۱۰۰۰هجری می‌رسد، به زمانی که پیش از صفویه، شرق دره سپیدرود را حاکمان محلی آل‌کیا اداره می‌کردند.
این قلعه بعد از روی کار آمدن صفویه و از بین رفتن سلطنت کیاییان، مخفیگاه راهزنان بود و به همین دلیل آن را دزدبن نامیدند و قرن‌ها بعد که روستایی در این محدوده شکل گرفت، دیزبن نامیده شد.
در کتاب «نامگذاری و وجه تسمیه آبادی‌های گیلان» آمده است: در این روستا دزدی بود که اموال مردم را سرقت می‌کرد. تاجری که از سرقت اموالش به تنگ آمده بود در چند صندوق تعدادی مار گزنده قرار داد و دزد پس از دستبرد از تاجر، صندوق‌ها را به داخل مغازه خود برد و پس از باز کردن صندوق‌ها توسط مارها کشته شد و مردم از شر دزد رهایی یافتند و از آن زمان این روستا دزدبن یا دیزبن نامیده شد.
یاسنت لویی رابینو، نایب‌کنسول انگلیس در گیلان در اوایل قرن بیستم، روایتی مشابه را نقل می‌کند که در پشت کوه مشرف به روستا غاری قرار داشت که محل تجمع دزدان و اشرار بود. طبق اظهارات ساموئل گملین در «سفرنامه شمال ایران»، روس‌ها در سال‌های۴۸-۱۱۳۸ هجری (۳۲-۱۷۲۲میلادی) هنگام اشغال گیلان خواستند غار را به‌دلیل گنجینه‌ای که در آن بود منهدم کنند.