اجرای درخواست یونسکو در یزد

سارا گلابگیریان| یزد - خبرنگار

خشت مهم‌ترین و کهن‌ترین مصالح به‌کار‌رفته در بناهای تاریخی و ساختمانی بشر در فلات مرکزی ایران است. عنصر سازنده بافت تاریخی یزد هم خشت است؛ چرا که تولید خشت خام از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌های تولید مصالح ساختمانی به کار رفته در کل کشور به ویژه در یزد است.
خشت از مصالح بومی ‌و اقلیمی ‌با میزان دسترسی بسیار بالا در مناطق گرم و خشک ایران است. استفاده از مصالح خشتی بومی ‌به همراه تثبیت‌کننده‌های طبیعی می‌تواند اثرات بسیار مهمی‌ در شکوفایی معماری خشتی به جای بگذارد.
هنرمندانه‌ترین معماری ایرانی-اسلامی ‌در بناهای تاریخی و خشتی را در یزد می‌توان یافت. یکی از محاسن این مصالح ساختمانی کهن در مناطق کویری ایران، به ویژه شهر تاریخی یزد، پایداری و ماندگاری آن است تا حدی که بعضی بناهای خشتی شهر تاریخی یزد، بیش از هزار سال قدمت دارند و هنوز با قامتی استوار پا برجا هستند.
معماری خشتی یکی از آیتم‌های مهم برای ثبت جهانی شدن محدوده بافت تاریخی یزد است؛ از این رو یکی از آیتم‌های مهم در پرونده ثبت جهانی، توسعه معماری خشتی است که مورد تاکید سازمان یونسکو نیز قرار دارد.
از این رو اولین سازه خشتی بافت تاریخی یزد به عنوان رختکن یک زمین ورزشی در محله شاه‌ابوالقاسم در حال اجراست تا ضمن کسب تجربیات بیشتر برای ساخت و سازهای خشتی، نمونه‌ای برای توسعه معماری سنتی در بافت تاریخی باشد.


تدوین ضوابط برای ساخت و سازهای خشتی

مدیر کل راه و شهرسازی استان پیش از این اعلام کرده بود که قرار است بر اساس صورت‌جلسات مربوط به شورای عالی معماری و شهرسازی کشور، ضوابطی تعیین شود تا امکان قانونی به مردم داده شود و خانه خشتی بسازند.
«محمدرضا نقصان‌محمدی» با بیان اینکه ضوابط ساخت‌و‌ساز با خشت را برای بافت تاریخی تدوین خواهیم کرد، می‌افزاید: از‌این‌رو وزارت راه و شهرسازی؛ دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد؛ پژوهشکده معماری و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی برای تعیین این ضوابط مطالعه و همکاری خواهند کرد.
وی بیان می‌کند: یکی از مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی که پیش از ثبت جهانی بافت تاریخی یزد تشکیل شد، این است که امکان ساخت‌و‌ساز با خشت را در یزد فراهم کنیم. این کار در حال انجام است و به محض آماده شدن، به شهروندان اعلام خواهد شد.
مدیر کل راه و شهرسازی استان تاکید می‌کند: باید بناهای خشتی قدیمی ‌را مقاوم‌سازی کنیم و ساخت‌و‌سازهای خشتی جدید را با رعایت نکات ایمنی و استانداردهای مورد نظر انجام دهیم.

وی تاکید می‌کند: یونسکو از ما خواسته است که امکان ساخت‌وساز خشتی در بافت تاریخی فراهم شود؛ از‌این‌رو یکی از مصوبات سرفصل مقررات ملی ساختمان در مبحث هشتم، ساخت‌و‌سازهای خشتی است، حتی قرار شد چند نمونه ساختمان خشتی به‌عنوان الگو با همکاری دستگاه‌ها ساخته شود.وی اعلام می‌کند: به دنبال دستورالعمل ویژه‌ای برای سازه‌های خشتی هستیم که با افزایش مقاومت و به‌روز‌آوری، این فناوری به‌عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین مصالح در جهت حفظ هویت و اصالت کالبدی بافت تاریخی، از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تدوین خواهد شد.


اولویت سازه‌های خشتی در بافت تاریخی

مدیر پایگاه میراث جهانی یزد می‌گوید: با توجه به اینکه در مفاد پرونده ثبت جهانی یزد، توجه به سازه‌های خشتی و به کار‌گیری خشت در سازه‌های جدید در محدوده عرصه جهانی و تکنیک‌های سنتی در اولویت قرار گرفته است و ضمن توجه به اینکه در کشور دستورالعمل ویژه سازه‌های خشتی نداریم، شهرداری با کمک پایگاه میراث جهانی تصمیم گرفت یک سازه با تکنیک معماری سنتی در محله پایلوت اجرا 
کند.
«مجتبی فرهمند» ادامه می‌دهد: طرح رختکن زمین ورزشی محله شاه ابوالقاسم تهیه شد. امیدواریم این پروژه در قالب یک کارگاه آموزشی برای دست‌اندرکاران، دانشجویان و طراحان باشد و تجارت خوبی از اجرای آن کسب شود.
وی با اشاره مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی و تاکید وزیر راه و شهرسازی بر تدوین آیین‌نامه استاندارد ساخت‌و‌ساز خشتی، بر ضرورت تدوین این آیین‌نامه تاکید می‌کند.
مدیر پایگاه میراث جهانی یزد می‌گوید: بهمن امسال کنفرانس بین‌المللی «خشت» به میزبانی شهر یزد برگزار خواهد شد که یکی از اهداف آن تهیه دستورالعمل معماری خشتی است. 
وی می‌افزاید: طبیعتا، سلامت، اصالت و یکپارچگی بافت تاریخی نشان می‌دهد که سازه خشتی از لحاظ دوام، ماندگاری، بهینه‌سازی مصرف انرژی و ایجاد آسایش برای ساکنان یکی از بهترین الگوهای معماری کویری و معماری یزد
 است.
فرهمند می‌گوید: در راستای ترویج هر چه بیشتر معماری سنتی، حداقل در محدوده عرصه جهانی، الزام به حفظ این تکنیک ساخت بومی ‌است تا بتوانیم در توسعه آتی شهر هم از نوع به‌روز شده آن بهره بگیریم.
مدیر پایگاه میراث جهانی یزد اظهار می‌کند: در دنیا معماری خشتی و خاکی حتی به صورت چند طبقه در حال ساخت است، هرچند شرایط شهرها و کشورهای دنیا متفاوت است اما آنچه دانشگاه‌های معتبر دنیا به آن می‌پردازند برگشت به اصالت معماری خاک است و پیشرفت‌های بسیاری نیز در این زمینه حاصل شده است.
وی با بیان اینکه یزد را می‌توان به عنوان پایتخت معماری خشتی به دنیا معرفی کرد، ادامه می‌دهد: در این زمینه اقدام موثری صورت نگرفته است. امیدواریم ساخت اولین سازه خشتی در بافت تاریخی شروعی برای رشد و توسعه این معماری بومی ‌و تاریخی و اعتلای تکنیک ساخت و ساز با خشت باشد.


پیش‌بینی استقبال شهروندان از معماری خشتی

مدیر منطقه تاریخی شهرداری یزد با بیان اینکه سیاست‌گذاری ساخت سازه‌های خشتی از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان درحال اجرا است، از ساخت اولین سازه خشتی در بافت تاریخی یزد خبر می‌دهد.
«سیدمحمود کشفی‌پور» می‌افزاید: این اقدام برای تشویق و ترغیب شهروندان به اجرای سازه‌های خشتی صورت گرفته است؛ چرا که اعتقاد داریم آثار خشتی باید حفظ و سازه‌ها مطابق گذشته ساخته شوند.
وی ادامه می‌دهد: معتقد هستیم باید آیین‌نامه‌ای از جانب مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی تهیه، ابلاغ و اجرایی شود. همان‌طور که برای سازه‌های بتنی، آجری و فولادی آیین‌نامه خاص داریم، باید برای بناهای خشتی نیز این آیین‌نامه تدوین شود تا قابل اجرا باشد.
این مسئول تاکید می‌کند: اگر آیین‌نامه مشخصی ابلاغ شود، ساخت‌و‌سازهای خشتی قابل اجرا خواهند بود و شهروندان نیز از اجرای آن با توجه به صرفه‌جویی در مصرف انرژی استقبال خواهند کرد.