تعزیه 72 تن از چاله‌حصار
موضوع: مراسم تغزیه‌خوانی در میدان‌های پایتخت
ویژگی: اجرای نمایشنامه‌های پرجنگ و ستیز در فضای باز
میدان‌ها در تهران قدیم محل مناسبی برای برگزاری مراسم مذهبی ایام محرم، اجتماع هیئت‌ها، اجرای تعزیه و شبیه‌خوانی بود. در دوره ناصرالدین‌شاه نیز با وجود تکایای متعدد در تهران برخی از تعزیه‌های مفصل یا تعزیه‌های پرجنگ و ستیز، همراه سیاهی‌لشکر که به فضای وسیع‌تری نیاز داشت، در میدان‌های محله‌ها برگزار می‌شد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، درباره برپایی تعزیه در میدان‌های قدیم تهران، به‌ویژه چاله‌حصار، می‌گوید: «در روز عاشورا اگر تعزیه شهادت امام حسین(ع) یا تعزیه 72تن اجرا می‌شد تعزیه‌خوانی اغلب در میدان‌ها و فضاهای باز برگزار می‌شد که با گردهمایی دسته‌ها و اجرای مراسم دیگر مذهبی همراه بود. برای مثال، در محرم سال1235شمسی، زمانی که ناصرالدین‌شاه در نیاوران به سر می‌برد، دسته‌ها و گروه‌هایی از اصناف مختلف از برخی محله‌های تهران در محله چاله‌حصار گرد آمدند و پس از برگزاری مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، تعزیه «72تن» را اجرا کردند. گزارش مشروح این مراسم در یکی از روزنامه‌های آن زمان آمده است: « موکب فیروزی همایون... به جهت خوبی آب و هوای نیاوران، چنان که در هفته گذشته نوشته شد، ایام عاشورا را در آنجا توقف فرمودند و تکیه دولتی نیاوران تا روز چهاردهم محرم‌الحرام به همان ترتیب آیین بسته و همه‌روزه مشغول تعزیه‌داری بودند و ایام عاشورا را اهالی و سکنه شهر تهران به جانفشانی در تعزیه‌داری سیدالشهدا(ع) و بستن طاق‌نما و ملزومات آن مشغول بودند، به‌طوری که از هیچ قسم دریغ و مضایقه نکردند. الحمدلله از برکت سیدالشهدا(ع) و سعی و اهتمام مستطاب اشرف والا اردشیر میرزا و مقرب‌الخاقان میرزا موسی وزیر و عالی‌جنابان محمودخان کلانتر و کدخدایان، اهالی، سکنه محله‌ها و تکایا در کمال سلوک و خدمتگزاری، به‌طوری که صدایی از احدی برخاسته نشد و خلاف قاعده‌ای به هیچ‌وجه من‌الوجوه اتفاق نیفتاد و در روز شبیه «72تن» رضوان‌الله‌علیهم را می‌گرداندند، به مواظبت عالی‌جاه زکی‌خان، کدخدای محله سنگلج، تدارکات و مخارج و اسباب چراغانی زیاده که سر به 3 هزار چراغ می‌زد در شب عاشورا در محله چاله‌حصار و در اطراف مرتبه‌ها و قبه‌ها چه از منجنیق به اقسام مختلفه ترتیب یافته روشن بود؛ الی ۵ ساعت از شب گذشته اشخاص معارف و غیر‌معارف از هر قبیل و هر گروه آمد و شد می‌کردند. دسته‌های سینه‌زن و سنگ‌زن از تکایای حول و حوش آمده به تعزیه‌داری مشغول بودند.»
