نماهای کامپوزیت در پایان راه

فرخنده رفائی-روزنامه‌نگار

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی تهران در زمستان سال گذشته حادثه‌ای بود که توجهات را به بحث ایمنی نمای ساختمان‌ها به‌ویژه ساختمان‌های عمومی و پرتردد جلب کرد. این حادثه خوشبختانه با حضور بموقع نیروهای آتش‌نشانی ختم‌به‌خیر شد اما تصور اینکه سرایت آتش از‌ نما به بخش‌های داخلی این بیمارستان چه فاجعه‌ای ‌می‌توانست رقم بزند، باعث شد موضوع ایمنی نماهای ساختمانی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و مدیریت شهری نیز در کنار ایمنی سازه، موضوع بی‌خطر‌بودن نمای ساختمان‌ها و قوانین و مقررات مربوط به آن را زیر ذره‌بین بگذارد. در آخرین واکنش به موضوع نمای کامپوزیت، رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران اعلام کرد که اجرای کامپوزیت و شیشه در نمای ساختمان‌های جدید تخلف محسوب می‌شود و باید از ادامه آن جلوگیری شود. مهدی بابایی البته تأکید کرد که «در حال حاضر در اجرای نمای کامپوزیت و شیشه‌ چندان تخلف حاد جدیدی نداریم» اما با این حال خطر ساختمان‌های قدیمی‌تر که با چنین نماهایی ساخته شده‌اند همچنان وجود دارد و باید برای ایمن‌سازی آنها فکری کرد.




نظر کارشناس
نماهای کامپوزیت با معماری ایرانی سنخیت ندارند

نماهای کامپوزیتی نه فقط از منظر سرعت انتقال حریق خطرناک شناخته می‌شوند بلکه در حوادثی مثل توفان و زلزله نیز استحکام کافی ندارند. امیرکیوان صالحی، دبیر کارگروه افزایش تاب‌آوری تهران در برابر زلزله درخصوص کاربرد ‌نماهای کامپوزیتی به همشهری گفت: نماهایی مثل نماهای کامپوزیت پیوستگی و تجانسی با معماری ایرانی، اسلامی و حتی معماری مدرن ندارند و امروز در پروژه‌های بزرگ دنیا از نماهای کامپوزیتی یا آلومینیومی استفاده نمی‌شود و رویکرد به سمت استفاده از نماهای غیرصلب(انعطاف‌پذیر) مثل سیمان‌های طرحدار که اصطلاحا نماهای نرم خوانده می‌شوند، تغییر کرده است. شهرداری تهران هم در مناطق خود در کمیته نماها سختگیری بیشتری در زمینه این نماها دارد.
او با اشاره به مشکلاتی که درخصوص ایمنی این نماها وجود دارد، اضافه کرد: از منظر سازه‌ای هم، گرچه نمای کامپوزیت از نمای آجر فشاری یا تیغه‌های فشرده بتنی سبک‌تر است و ما به‌دنبال این هستیم که بارگذاری ساختمان در مجموع بارگذاری سبکی باشد که به نیروی جانبی در زلزله تبدیل نشود، اما متأسفانه این نماها در مقایسه با نماهای به‌روزتر مثل پوشش نازکی از بتن خشک، وزن سنگین‌تری دارند و الحاق این قطعات هم مسائل متعددی دارد. صالحی در این زمینه توضیح داد: اتصال یک نمای کامپوزیتی به سازه اصلی باید با یک نقشه و با جزئیات پیچیده انجام شود که متأسفانه در کشور ما به این موضوع درست توجه نمی‌شود. به‌طور مثال، از پیچ‌های کمتر یا پیچ‌های غیراستاندارد استفاده می‌شود. لذا این سازه‌ها‌ در معرض فروریزش هم قرار می‌گیرند.

کاهش چشمگیر کاربرد نماهای کامپوزیت
دبیر کارگروه افزایش تاب‌آوری تهران در برابر زلزله‌ با اشاره به قوانین مؤثر شهرداری درخصوص نماهای پرخطر، گفت: به‌دلیل رویه شهرداری تهران در 2دهه اخیر نرخ پیشرفت استفاده از نماهای کامپوزیتی کاهشی بوده به این معنا که در دهه70 حدود 10درصد از نماهای شهر تهران کامپوزیتی بود اما در سال1401 این عدد به 1.5 تا 2درصد رسیده است. به‌گفته صالحی، کاربرد میزان کمی کامپوزیت در نما به‌معنای کامپوزیتی‌بودن نمای ساختمان نیست و باید غالب بصری نما تماما کامپوزیت باشد تا نما به نام نمای کامپوزیتی خوانده شود.
او قوانین موجود در زمینه نماهای پرخطر را ناکافی دانست و تأکید کرد: این قوانین پشتیبانی خوبی از اخطارها ندارند و واقعیت این است که شهرداری و مراکز بالادستی زورشان به این موضوع نمی‌رسد. امیدواریم در مجلس جدید قوانین جدیدی در این زمینه تصویب کند. ما پیشنهاد دادیم که شهرداری به ساختمان‌های نوسازی که نمای پرخطر دارند پایان کار ندهد و در ساختمان‌های قدیمی حق معامله از مالک گرفته شود. بسته‌ای از قوانین تشویقی و تنبیهی تهیه شده که امیدواریم با تصویب آنها، مواجهه با نماهای پرخطر تسهیل شود.

چه باید کرد؟
چشم‌ مردم به‌دست قانونگذار
نبود قوانین پشتیبان، خلئی است که بازدارندگی اخطارهای نهادهای ناظر را کاهش و به همان نسبت ضریب وقوع حوادث را افزایش می‌دهد. تهرانی‌ها در سال‌های اخیر دست‌کم 2حادثه تلخ و مرگبار پلاسکو و کلینیک سینا اطهر را به چشم دیده‌اند که هر دو در سایه بی‌اعتنایی مالکان به اخطارهای آتش‌نشانی رقم خورد. تجربه‌هایی از این دست گویای آن است که اخطارهای پیاپی در زمینه ایمن‌سازی ساختمان‌ها به‌تنهایی بازدارنده نیست و نبود اهرم فشاری از جنس قوانین جدی می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد.
قانونگذار در حوزه ایمنی سازه‌ای چنین قوانینی را وضع کرده و با ساختمان‌های ناایمن تا مرحله پلمب ساختمان برخورد می‌شود اما برخورد با ساختمان‌های دارای نمای پرخطر همچنان نیازمند قوانین جدی‌تر است.