کاهش سود به سود بورس

احمد میرخدایی- روزنامه‌نگار

 موضوع افزایش نرخ بهره به اصلی‌ترین مولفه اقتصاد ایران تبدیل شده است. در چنین شرایطی بانک مرکزی با ارسال بخشنامه‌ای به بانک‌ها هشدار داد درصورت عدم‌رعایت نرخ‌های مصوب، باید منتظر سلب صلاحیت باشند. به‌گزارش همشهری، افزایش نرخ سود بانکی یک موضوع اجتناب‌ناپذیر در اقتصاد ایران بود؛ چراکه تورم در حال افزایش و نرخ بهره منفی شده بود؛ در چنین شرایطی اواخر سال قبل بانک مرکزی در یک اقدام یک‌شبه نرخ گواهی سپرده بانکی را به 30درصد افزایش داد تا قدم‌های مؤثری برای جلوگیری از رشد ارزش دارایی‌ها و کنترل تورم بردارد. اما این افزایش نرخ، زنگ آغاز رقابت برای افزایش بیشتر نرخ بهره بود؛ هرچند به‌دلیل رشد تورم و نرخ بهره منفی این رقابت از مدت‌ها قبل آغاز شده بود، اما گویا صدور این مجوز نوعی تأییدیه برای اعمال نرخ‌های بالاتر از سوی بانک‌ها بود. در چنین شرایطی از همان زمان بانک‌ها تلاش کردند بهره‌های بالاتری را به مشتریان پیشنهاد دهند و حتی بنا بر اخبار غیررسمی به مشتریان کلان‌تر سود‌های بالاتری بدهند. در چنین شرایطی آنطور که شواهد میدانی نشان می‌دهد میانگین نرخ‌های بهره بانکی به حوالی 29 تا 32درصد رسیده بود؛ این در حالی است که طبق آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار، بانک‌ها باید به انواع سپرده‌های کوتاه و بلندمدت از 5درصد تا ۲۲.۵درصد سود پرداخت کنند. این اما همه ماجرا نیست. هم‌راستا با افزایش نرخ بهره بانکی نرخ سود اوراق بدهی که ابزاری برای تامین مالی دولت نیز هست افزایش یافت؛ به‌طوری که نرخ بهره اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه به 40درصد رسید که آثار بسیار زیانباری در بورس داشت.

اعتراض بازار سرمایه به چیست؟
به‌دنبال افزایش نرخ سود اوراق بدهی، بازار سرمایه که به‌شدت از این موضوع آسیب دیده بود شروع به اعتراض کرد و این موضوع درنهایت منجر به برگزاری 6جلسه مفصل بین مسئولان بازار سرمایه با مقامات دولت، سازمان برنامه و بانک مرکزی شد. این جلسات بعد از آن برگزار شد که شاخص‌های بورس با افت‌های سنگینی مواجه شدند. نهایتا مقرر شد برنامه مهار بانک‌ها برای افزایش نرخ سود بانکی به اجرا دربیاید.

فواید افزایش نرخ بهره
   زمانی که نرخ تورم افزایش می‌یابد، بانک مرکزی در راستای یک سیاست انقباضی، اقدام به افزایش نرخ بهره می‌کند.
   زمانی که رکود بر اقتصاد حکمفرماست، بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد تا نقدینگی به سمت تولید سرازیر شود.
   نرخ بهره یک ابزار ضد‌تورمی است. کشور‌هایی که مانند ایران از طریق کنترل نرخ بهره در تلاشند تورم را مهار کنند آرژانتین و ترکیه هستند.

کنترل نرخ‌های سود بانکی مؤثر نیست!
بانک مرکزی با تأکید بر رعایت نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار توسط بانک‌ها نسبت به سلب صلاحیت مدیران عامل و اعضای هیأت مدیره درصورت تخطی هشدار داد. البته موضوع اصلی بازار سرمایه نرخ‌های سود بانکی نیست و اعتراض فعالان بازار سرمایه به افزایش نرخ سود اوراق بدهی است که منجر به کاهش ورود پول به بازار سرمایه شده است.

زیان‌های افزایش نرخ بهره
   افزایش نرخ بهره هزینه تمام‌شده پول را برای تولیدکننده‌ها افزایش می‌دهد.
    اصلی‌ترین بخش‌هایی که از افزایش نرخ بهره آسیب می‌بینند تولیدکننده‌‌ها هستند؛ به همین دلیل تحت‌تأثیر رشد نرخ بهره رشد اقتصادی هم کاهش می‌یابد.
    با افزایش نرخ بهره سرمایه‌گذاری در بورس جذابیت خود را از دست می‌دهد و شاخص‌های بورس با افت مواجه می‌شوند.