رویای 50 هزارشغل در گردشگری

محمد باریکانی| خبرنگار

رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و وزیر کار و رفاه اجتماعی 2روز پیش تفاهمنامه‌ای امضاء کردند که مفاد آن رسانه‌ای نشد، اما آنچه در مورد این تفاهمنامه از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی اعلام شده، ایجاد 50هزار شغل جدید در صنعت گردشگری است. وزیر کار گفته است که این تفاهمنامه مختص کارورزی و مشوق‌های بیمه‌ای است. معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی نیز گفته که این تفاهمنامه به‌معنای ایجاد 50هزار بازاریاب در فضای مجازی است. او حتی با حضور در شبکه خبر آن هنگام که حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران از او خواست فکری برای 10هزار تورلیدر بیکار بکند، با خنده و کنایه گفت: «پس، از این به بعد 60هزار شغل ایجاد می‌کنیم.» 

دولت و شخص رئیس‌جمهور، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را مکلف کرده که امسال 140هزار شغل ایجاد کند. 70هزار شغل مربوط به بخش گردشگری و همین تعداد نیز مربوط به بخش صنایع‌دستی است. اما آیا اعلام اخیر سازمان میراث‌فرهنگی در ایجاد 50هزار شغل در فضای مجازی را می‌توان به‌معنای ایجاد اشتغال با برخورداری از شاخصه‌هایی که برای شغل تعریف شده است، دانست؟ یا آنکه مسئولین سازمان میراث فرهنگی تنها برای از سر باز کردن تکلیف رئیس‌جمهور و هیأت دولت برای ایجاد 70هزار شغل در صنعت گردشگری، اقدام به برگزاری یک نمایش تبلیغاتی در ایجاد اشتغال کرده‌اند تا آمار تازه‌ای در ایجاد شغل داشته باشند؟ همشهری به‌دنبال پاسخ به این سؤالات برآمده و با بررسی وضعیت بغرنج کنونی صنعت گردشگری کشور از زبان کارشناسان به آنها پاسخ گفته است.

علی ربیعی در مراسم امضای تفاهمنامه ایجاد 50هزار شغل گفت که مقرر شده با استفاده از فضای مجازی، ۵۰ هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بدون محدودیت رشته تحصیلی به‌عنوان بازاریاب و درصورت حصول نتیجه به‌عنوان راهنمای تور به‌کار گرفته شوند تا آژانس‌ها از این امکان بهره‌مند و  راهنمایان تور بیشتری استخدام ‌شوند. ربیعی حتی گفته است که بعد از 2سال این شغل‌ها به شغل پایدار تبدیل خواهند شد.

ادعایی برای آمارسازی 

براساس تفاهمنامه جدید قرار است فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که هیچ ارتباطی نیز به صنعت گردشگری ندارند در یک دوره ۶ ماهه با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای، آموزش گردشگری ببینند و آژانس‌ها برای جذب آنها به‌عنوان راهنمای تور ۲۷۰ تا ۳۰۰ هزار تومان نیز کمک مزد و مشوق‌های بیمه مسئولیت مدنی و حوادث دریافت کنند. اما آیا این تصمیم شدنی است؟ کارشناسان صنعت گردشگری در گفت‌وگو با همشهری ادعای ایجاد 50هزار شغل جدید در صنعت گردشگری کشور در شرایطی که آژانس‌های گردشگری به گفته رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران به‌دلیل مشکلات کنونی در پرداخت ارز و نابسامانی اقتصادی ناچار به تعدیل 30درصد از نیروهای خود شده‌اند یا ناگزیر از تغییر شغل و اعلام ورشکستگی هستند، اعلام کردند که این ادعا تنها جنبه آمارسازی دارد و دردی از صنعت گردشگری ایران درمان نمی‌کند.

بررسی همشهری در گفت‌وگو با کارشناسان گردشگری مشخص کرده است که 4هزار و 700آژانس گردشگری در ایران فعالیت می‌کنند که اگر تنها به آمار اشتغال مستقیم و وابسته آنها نگاه کنیم متوجه خواهیم شد همین حالا حدود 30هزار فعال مستقیم گردشگری تنها در آژانس‌های گردشگری در سطح کشور مشغول به‌کار هستند و اگر افراد تحت تکفل آنها را نیز درنظر بگیریم حدود 100هزار ایرانی از اشتغال مستقیم تنها در آژانس‌های گردشگری ارتزاق می‌کنند. در این شرایط با اتفاقاتی که در عرصه اقتصاد کشور و نوسان شدید ارز ایجاد شده است، بیم آن می‌رود که 50درصد از کارکنان آژانس‌ها و شرکت‌های خدمات گردشگری کشور تعدیل و از کار بی‌کار شوند. در این شرایط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به همراه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌اند که قصد آن ایجاد 50هزار بازاریاب در فضای مجازی برای جذب گردشگران خارجی به ایران است؛ اتفاقی که کارشناسان میراث فرهنگی از آن با عنوان آمارسازی برای رفع تکلیف رئیس‌جمهور در ایجاد اشتغال بخش گردشگری نام برده‌‌اند.

10هزار تورلیدر بیکار

حرمت‌الله رفیعی امضای این تفاهمنامه را فرصت خوبی برای امکان اشتغال 10هزار تورلیدر بیکار و با تجربه کشور با برخورداری از حق بیمه در آژانس‌های گردشگری می‌داند، اما معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده که این تفاهمنامه برای آموزش 50هزار فارغ‌التحصیل دانشگاه برای بازاریابی در صنعت گردشگری ایران امضا شده است.

اما رفیعی می‌گوید که بخش‌های دولتی مثل همیشه به‌دنبال بالا بردن آمار خود هستند. به گفته او، بیش از 10هزار تورلیدر حرفه‌ای کشور هیچ عقبه و حمایتی ندارند و دفاتر گردشگری تنها از آنها استفاده می‌کردند و وقتی کارشان تمام می‌شد آنها را کنار می‌گذاشتند بدون آنکه از حق بیمه برخوردار باشند.
رفیعی یادآور شد: سازمان میراث فرهنگی با امضای تفاهمنامه ایجاد 50هزار شغل در بخش گردشگری فرصتی ایجاد کرده است که دانشجویانی که در زمینه گردشگری هیچ تجربه‌ای نداشته‌اند جذب بازار کار شوند درحالی‌که تورلیدرهای حرفه‌ای که از تجربه خوبی هم برخوردارند و سال‌ها در گردشگری فعالیت کرده‌اند و نیازی هم به دیدن دوره ندارند همچنان بیکار هستند..

او با اعلام اینکه تفاهمنامه 50هزار شغل جدید تنها محدود به فضای مجازی است درحالی‌که اگر گردشگران خارجی بخواهند به ایران سفر کنند هیچگاه از طریق این افراد که هیچ جایگاه واقعی در صنعت گردشگری ندارند به ایران سفر نمی‌کنند زیرا  این افراد نیز توان گرفتن ویزا برای سفر گردشگران به ایران را ندارند. بنابراین، هم خودشان و هم گردشگران در آینده به مشکل برمی‌خورند، اما دفاتری که امکانات بیشتری دارند شاید بخشی از این افراد را جذب کنند.

او با اعلام اینکه از یک‌ماه و نیم پیش، بیش از 15بار اعلام کرده است که برای آینده صنعت گردشگری ایران احساس خطر می‌کند چون در ماه‌های اخیر 30درصد ریزش نیرو در دفاتر خدمات مسافرتی ثبت شده است و  اگر دستگاه‌های متولی فکری برای این صنعت نکنند این رقم به‌زودی تبدیل به 50درصد ریزش نیرو و تعدیل پرسنل دفاتر خدمات مسافرتی خواهد شد  با وجود این متولیان این بخش و دستگاه‌های دیگر هیچ اهمیتی برای صنعت گردشگری قائل نیستند که اگر بودند لااقل ارز صنعت گردشگری را مانند همه صنایع دیگر به این بخش اختصاص می‌دادند.

تفاهمنامه‌ای که مبتنی بر واقعیت نیست

آرش نورآقایی، فعال صنعت گردشگری که 4سال نیز ریاست کانون راهنمایان گردشگری ایران را برعهده داشت، اعلام ایجاد 50هزار شغل جدید در صنعت گردشگری از سوی مسئولین سازمان میراث فرهنگی را مبتنی بر واقعیات جامعه نمی‌داند. او به همشهری گفت: وقتی در کشوری زندگی می‌کنیم که حقایق مبتنی بر آمار، جایگاهی ندارد نتیجه آن می‌شود که بدون تکیه بر واقعیات کشور اعلام کنیم تا فلان سال باید 20میلیون گردشگر به ایران سفر کنند یا ادعا کنیم که 50هزار شغل جدید در گردشگری ایجاد می‌کنیم. نه آمار ورود 20میلیون گردشگر به ایران مبتنی بر واقعیت‌های کشور است و نه این تفاهمنامه‌ای که برای ایجاد 50هزار شغل جدید در گردشگری امضا شده است.

به گفته آرش نورآقایی، سند بالادستی ایجاد 50هزار شغل جدید در گردشگری نیز به‌دلیل عدم‌شناخت درست اتفاقات کشور امضا شده است و این اتفاق تنها در قالب تفاهمنامه و برگزاری یک نشست خبری باقی خواهد ماند.

او با اشاره به وضعیت کنونی در بخش گردشگری که شرکت‌های خدمات مسافرتی و هتل‌ها را ناچار از تعدیل نیرو و ورشکستگی کرده است، گفت: باید از آقای مونسان پرسید که مشاور شما در امضای این سند چه‌کسی بوده است؟ هنوز نه‌تنها آمار دقیقی از تعداد راهنمایان تور در ایران وجود ندارد که حتی آمار توازن راهنمایان گردشگری به تفکیک استان‌ها نیز مشخص نیست. پس چگونه است که حالا سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری می‌خواهد 50هزار نفر را در این بخش شاغل کند؟ آیا این سازمان تناسب ایجاد شغل در بخش گردشگری را در استان‌های کرمان، تهران یا کرمانشاه دارد؟ 

او با انتقاد از اعلام ایجاد 50هزار شغل جدید در صنعت گردشگری از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفت: چه کسانی می‌خواهند این تعداد فارغ‌التحصیل بیکار را در بخش گردشگری آموزش بدهند؟ اصلا این افراد چگونه باید انتخاب و مدیریت شوند که در نهایت در بخش گردشگری کشور کارآمد باشند؟ صنعت گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان یک شغل فصلی است، پس در کشوری که گردشگری هنوز جایگاه خود را نیافته است چگونه ادعای ایجاد 50هزار شغل در بخش گردشگری مطرح شده است؟ تعریف شغل مشخص است و باید اعلام شود که چگونه مشکل بیمه راهنمایان گردشگری که سال‌ها حل نشده باقی‌مانده یک شبه حل شده است که حالا 50هزار شغل در این بخش باید ایجاد شود؟

چه‌کسی پاسخگوی این همه تناقض است؟

رئیس سابق کانون راهنمایان گردشگری با انتقاد از تصمیمات مطالعه نشده مسئولین سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری گفت: زمانی آقایان آمدند سراغ راهنمایان گردشگری، بعد رفتند به سراغ فضای مجازی، بعدتر رفتند سراغ بومگردی‌ها و رشد قارچ‌گونه این اقامتگاه‌ها صدای همه را درآورد. متأسفانه مسئولین این سازمان هنوز جوابگوی اتفاقاتی که در بخش بومگردی افتاد نیستند و حالا داعیه ایجاد 50هزار شغل جدید هم دارند. اظهارات معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی که گفته بود 50هزار شغل جدید تنها در بخش بازاریابی گردشگری است از دیگر انتقادات جدی آرش نورآقایی به این تصمیم است. او می‌گوید: صنعت گردشگری ایران هنوز رشد نکرده است که ادعا می‌کنند یک مرتبه 50هزار شغل بازاریابی در فضای مجازی ایجاد می‌کنند. آیا این تصمیم‌ها اصول حرفه‌ای ندارد؟ این افراد اصلا امکان تبدیل شدن به بازاریاب حرفه‌ای دارند؟ آیا مگر گردشگری ایران دارای برند ملی است که حالا نیاز به بازاریاب مبتدی هم داشته باشد؟ مگر محتوای تولید شده فراوانی در صنعت گردشگری ایران وجود دارد که براساس آن بازاریابی انجام شود؟ هیچ‌کدام اینها وجود ندارد. چگونه است در کشوری که اینترنت محدود است و فضای مجازی هر روز فیلتر می‌شود حالا ادعای ایجاد 50هزار شغل بازاریابی در صنعت گردشگری هم مطرح می‌شود؟ پاسخگوی این همه تناقض در ایجاد 50هزار شغل جدید در صنعت گردشگری کیست؟