مروج مذهب حق و نشر‌معارف و فضایل اهل‌بیت ع
به مناسبت بزرگداشت شیخ کلینی از بزرگ‌ترین محدثین شیعه در زمان غیبت صغری
علی‌الله سلیمی؛ روزنامه‌نگار
ثقه‌الاسلام محمدبن یعقوب‌بن اسحاق کلینی رازی، معروف به «کلینی» یا «شیخ کلینی» از مشهورترین دانشمندان، فقیهان و محدثان نامی و از بزرگان شیعه در زمان غیبت صغری بوده است. وی در نیمه دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هجری از بزرگ‌ترین محدثین شیعه به شمار می‌رفته است. کلینی اصالتا ایرانی و از روستای «کلین» واقع در ۳۸کیلومتری شهرری و ناحیه جنوب‌غربی جاده قم - تهران، نزدیک حسن‌آباد کنونی است؛ به همین جهت، او را به لقب «رازی»، منسوب به «ری» هم می‌خوانند. ثقه‌الاسلام کلینی در عصر امام حسن عسکری(ع) متولد شد و با 4سفیر و نماینده خاص امام زمان (عج) که در طول غیبت کوتاه آن حضرت، رابط بین شیعیان و امام زمان (عج) بودند – هم‌عصر بود. با اینکه آن 4تن، از فقها و محدثان بزرگ شیعه بودند و شیعیان آنها را به جلالت قدر می‌شناختند، ولی کلینی مشهورترین شخصیت عالی‌‌مقامی بود که در آن زمان، میان شیعه و سنی با احترام می‌زیست و به‌صورت آشکار به ترویج مذهب حق و نشر معارف و فضایل اهل‌بیت(ع) همت می‌گماشت.
الکافی؛ نخستین کتاب جامع روایی
کتاب «الکافی» شیخ کلینی، از مهم‌ترین و معتبرترین کتب حدیث شیعه و نخستین کتاب جامع روایی و یکی از «کتب اربعه» است. این کتاب ارزشمند از 3بخش «اصول» در احادیث اعتقادی، «فروع» در احادیث فقهی و «روضه» در احادیث با موضوعات متفرقه تشکیل شده است. «الکافی» پیوسته مورد توجه عالمان شیعه بوده و آثار متعددی پیرامون آن نوشته شده است؛ ازجمله «شرح اصول کافی» از ملاصدرای شیرازی و «مرآه العقول» در شرح آن از علامه مجلسی. تعداد روایات کتاب «الکافی» را با رقم‌های مختلف گفته‌اند؛ ازجمله علامه مجلسی ۱۶۱۲۱ حدیث آن را شمارش کرده‌اند.
الکافی درنظر عالمان
«شیخ مفید» درباره کتاب الکافی می‌گوید: الکافی از برترین کتاب‌های شیعه و پرفایده‌ترین آنهاست.
«شهید اول»، در اجازه خود به ابن‌خازن، ضمن شمردن کتب حدیث شیعه می‌نویسد: همانند کتاب کافی در حدیث شیعه نوشته نشده است.
«شهید ثانی» در اجازه خود به شیخ ابراهیم میسی، کافی را به همراه 3کتاب من لایحضره الفقیه، تهذیب الأحکام و الاستبصار از پایه‌های ایمان و ستون‌های اسلام می‌شمارد.
«محقق کرکی» می‌گوید: این کتاب از احادیث شرعی و اسرار دینی مقداری جمع‌آوری کرده که در کتاب دیگری یافت نمی‌شود.
«محمدتقی مجلسی» نیز ادعا می‌کند: همانند کافی در میان مسلمانان نگاشته نشده است و هر که در اخبار و ترتیب کتاب کلینی دقت کند درمی‌یابد که او از جانب خداوند تبارک و تعالی مؤید بوده است.
«فیض کاشانی» می‌گوید: کافی شریف‌ترین و کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب است؛ زیرا که در میان آنها شامل اصول و خالی از عیب و فضول است.
«محمدباقر مجلسی» در کتاب مرآه العقول، شرح مبسوط وی بر کتاب کافی، می‌نویسد: کتاب کافی از تمام کتب اصول، مضبوط‌تر و جامع‌تر است و بهترین و بزرگ‌ترین تألیف فرقه ناجیه (شیعه امامیه) است.
«علامه بحرالعلوم» در رجال خود می‌نویسد: الکافی کتاب مفیدی است که در تمام کتب حدیث نظیر ندارد؛ هم از لحاظ کثرت احادیث و حسن ترتیب و هم به واسطه ضبط در نقل. به علاوه این کتاب در زمان غیبت صغری و پیش نظر سفرای آن حضرت در 20سال انجام شده است.
«آیت‌الله خویی» در کتاب معجم رجال حدیث، از قول استادش آیت‌الله نائینی، مناقشه در اسناد روایات کافی را حرفه و ترفند عاجزان و ناتوانان خوانده است.
شیخ کلینی در کلام امام‌خمینی‌ره
امام‌خمینی(ره) در تألیف کتاب «شرح چهل حدیث» همه 40حدیث این کتاب را از «کافی» ثقه‌الاسلام کلینی انتخاب کرده و در شرح آنها، کلینی را با اوصاف متعدد و فاخری توصیف و یاد کرده است؛ عناوینی نظیر شیخ أجل ثقه الاسلام محمدبن یعقوب کلینی صاحب کافی، ثقه الاسلام والمسلمین، فخر الطائفه الحقه و مفدمهم، الامام الاقدم، حجت الفرقه و رئیس الامه، فخر الطائفه و ذخرها، الشیخ الثقه الجلیل، حجت الفرقه و أمامهم، حجت الفرقه و ثقتها، شیخ المحدثین و أفضلهم، الشیخ الاجل و الثقه الجلیل، عماد الاسلام والمسلمین، رکن الاسلام و الشیخ الاقدم و الرکن الأعظم.
شیخ کلینی در کلام مقام معظم رهبری*
«کلینی، تنها یک محدث نبود. بررسی کتاب کافی، از جهت چگونگی تبویب و تقدیم و تأخیر ابواب آن و عناوین انتخابی آنها (نظیر‌کتاب العقل و الجهل، کتاب الحجه، کتاب التوحید و...) نشان می‌دهد که کلینی، علاوه بر آنکه محدثی بزرگ است، متکلمی چیره‌دست نیز هست و محتوا و روش و عناوین به‌کار گرفته شده توسط وی، ناظر به مسائل کلامی رایج در روزگار اوست.»
* بخشی از پیام به کنگره بین‌المللی بزرگداشت‌ثقه‌الاسلام کلینی(ره)
