گزارش
نشانه‌های بی‌اثرشدن تحریم‌ها
بررسی حوزه‌های مختلف از ثبت «شکست بزرگ» در کارنامه راهبردهای تحریمی غرب علیه ایران حکایت دارد
علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار
فاز تازه تحریم‌سازی علیه ایران درحالی بار دیگر در دستور کار آمریکا و برخی دولت‌های اروپایی قرار گرفته است که تحولات سال‌های اخیر از ناکامی وضع‌کنندگان چنین رویکردی در قبال تهران حکایت دارد؛ موضوعی که دلایل آن را پیش از هر چیز باید در دیپلماسی فعال و چندوجهی دولت سیزدهم جست‌وجو کرد. روندهای حاکم بر تحولات منطقه‌ای و جهانی مهر تأییدی است بر تأکید اخیر رئیس‌جمهور ایران مبنی بر «تحریم‌ناپذیر» بودن ایران؛ موضوعی که اکنون دیگر مقام‌ها و تحلیل‌گران غربی نیز به آن اذعان دارند. همین چند روز قبل بود که خبرگزاری آمریکایی «بلومبرگ» در تحلیلی با اذعان به شکست نظام تحریم‌ها، از بی‌میلی کاخ سفید برای اعمال تحریم‌های نفتی علیه تهران خبر داد. اعتراف ضمنی رسانه‌ها و مقام‌های غربی به شکست سیاست تحریمی علیه جمهوری اسلامی در حالی است که طی سال‌های اخیر آمریکایی‌ها با همراهی تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) تلاش کرده‌اند با اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران در عرصه‌های مختلف، ازجمله نفتی، هسته‌ای، تسلیحاتی و...، ضمن پیشبرد راهبرد «منزوی‌سازی» ایران، جمهوری اسلامی را به سمت چالش‌ها و بحران‌های اقتصادی سوق دهند؛ رویکردی که با بررسی تحولات جاری در حوزه‌های مختلف از ثبت «شکست بزرگ» در کارنامه راهبردهای تحریمی غرب علیه ایران حکایت دارد.
افزایش صادرات نفتی
درحالی‌که دولت‌های غربی طی روزهای اخیر درحال بررسی اجرای تحریم‌های جدید علیه ایران، به‌ویژه در حوزه نفتی و انرژی هستند، آخرین بررسی‌های انجام شده از افزایش صادرات نفت ایران حکایت دارد. در شرایطی که تازه‌ترین داده‌های آماری منتشر شده نشان می‌دهد صادرات نفتی ایران در 3 ماه نخست سال 2024 به‌صورت میانگین به روزانه یک میلیون و
۵۶۰ هزار بشکه رسیده، کارشناسان از ثبت چیزی درحدود ۳۵میلیارد دلار درآمد برای ایران در این عرصه خبر می‌دهند. این آمارها ضمن تأیید گزاره تحریم‌ناپذیری ایران، نگرانی مقام‌های آمریکایی و غربی را به‌دنبال داشته و سبب ترغیب آنها به اعمال تحریم‌های تازه علیه جمهوری اسلامی شده است. این درحالی است که اخبار
منتشر شده از بی‌میلی تصمیم‌سازان کاخ‌سفید برای اجرای این تحریم‌ها حکایت دارد.
گسترش بازارهای دفاعی – نظامی ایران
پیشرفتهای چشمگیر ایران در عرصه فناوری‌های تسلیحاتی طی سال‌های اخیر، این حوزه را به یکی از مهم‌ترین اهداف تحریمی دولت‌های غربی تبدیل کرده است. اگرچه در آخرین روزهای مهر 1402، دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل به‌صورت رسمی پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به اطلاع کشورهای عضو رساند، اما دولت‌های اروپایی در کنار آمریکا بر ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران تأکید کردند. با وجود این، آمارها نشان‌دهنده توسعه صادرات تسلیحات و تجهیزات دفاعی - نظامی ازسوی ایران است. براساس تازه‌ترین آمارهایی که در این زمینه ازسوی مؤسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم، موسوم به «سیپری» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تحقیقاتی در این حوزه منتشر شد صادرات تسلیحاتی ایران طی 5 سال گذشته 276 درصد نسبت به‌مدت مشابه قبل از آن افزایش داشته است.
ناکامی در تحریم صنعت هسته‌ای
صنعت هسته‌ای از مهم‌ترین اهداف تحریمی دولت‌های غربی علیه ایران طی سال‌های گذشته بوده است. با وجود این، بررسی تحولات و پیشرفتهای به‌دست آمده دراین عرصه از ناکامی راهبردهای ضد ایرانی دراین بخش حکایت دارد. با وجود اعمال انواع تحریم‌ها دراین عرصه، جمهوری اسلامی علاوه بر دستیابی به چرخه کامل سوخت هسته‌ای، در جمع
5 کشور جهان در حوزه دستاوردهای هسته‌ای قرار گرفته است؛ موفقیتی که گواه روشنی بر ناکامی راهبردهای تحریمی غرب در این عرصه به‌حساب می‌آید. اکنون ایران علاوه بر اینکه در عرصه بومی‌سازی این صنعت راهبردی دستاوردهای کم‌نظیری کسب کرده، گام‌های رو به جلوی محسوسی نیز در زمینه مردمی‌سازی برداشته است. براین اساس، علاوه‌بر ثبت 386 دستاورد تازه در صنعت هسته‌ای طی 3 سال‌گذشته، در عرصه رادیوداروها، کشاورزی، تولید برق و... نیز موفقیت‌های فراوانی به‌دست آمده است.
کنشگری فعال در دیپلماسی منطقه‌ای
عبور از مانع «منزوی‌سازی»
گام‌های موفق جمهوری اسلامی در حضور فعال در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را باید یکی دیگر از وجوه تحریم‌ناپذیر بودن ایران به‌حساب آورد. اگرچه دولت‌های غربی کوشیدند با پیشبرد سیاست «منزوی‌سازی» ایران، تأثیرگذاری تحریم‌ها را بر ایران دوچندان کنند، اما راهبردهای ترسیمی در حوزه «دیپلماسی اقتصادی» با توجه ویژه به «سیاست همسایگی» و «دیپلماسی منطقه‌ای» شکست بزرگی را در کارنامه اقدام‌های ضد ایرانی دولت‌های غربی به ثبت رسانده است. «امضای موافقتنامه تجارت آزاد ازسوی ایران و اتحادیه اوراسیا»، «عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای» و «عضویت در بریکس» در کنار توسعه مناسبات با مناطق مختلف ازجمله شبه‌قاره هند، آمریکای لاتین، آفریقا، خاورمیانه، خلیج‌فارس و آسیای مرکزی، درهای تازه‌ای را به‌سوی تحقق راهبرد خنثی‌سازی تحریم‌ها گشوده است.
توسعه فناوری فضایی با وجود تحریم‌ها
حوزه فضایی ایران از دیگر بخش‌هایی است که با وجود اعمال تحریم‌های گسترده غربی، به موفقیت‌های کم‌نظیری نایل آمده است. اگرچه آمریکایی‌ها طی سال‌های اخیر مراکز فضایی ایران را نیز در شمول تحریم‌های ضد ایرانی قرار داده‌اند با وجود این، انجام چیزی در حدود 11پرتاب موفق فضایی طی بیش‌از ۲ سال و نیم گذشته، از گام‌های موفق ایران در مسیر تبدیل «تهدید» تحریم‌ها به «فرصت» توسعه و شکوفایی حکایت دارد. این درحالی است که به اذعان مقام‌های مسئول، ایران جزو 10کشوری است که چرخه کامل فضایی را در اختیار دارد، آن هم با وجود تحریم‌های گسترده و فشار حداکثری غرب علیه ایران. ازسوی دیگر «دستیابی به مدار 750کیلومتری برای نخستین بار» و «تزریق موفق و همزمان 3 ماهواره در مدار» از دیگر موفقیت‌های مهم دولت سیزدهم در حوزه فضایی به شمار می‌رود که بیش از هر چیز نشان‌دهنده شکست راهبردهای تحریمی غرب است.
