رد پای معادن در تخریب محیط زیست استان

صبا خایانی| اراک- خبرنگار: 

در چند دهه اخیر، با گسترش معادن و استخراج از زمین، بسیاری از زیستگاه‌های حیات وحش و مراتع سرسبز کشور در خطر نابودی قرار گرفته‌اند و بسیاری از معادن با رعایت نکردن هشدارهای محیط زیستی مشکلاتی را برای منابع طبیعی به وجود آورده‌اند. این اتفاقات در مرکزی، به دلیل داشتن معادن بسیار زیاد، بیشتر از استان‌های دیگر قابل مشاهده است. محلات، میقان، شازند و دیگر شهرهای استان دارای معادن سنگ، آهن، سرب، روی، سولفات سدیم و... هستند که امروزه دائم از این معادن بهره‌برداری می‌شود. این در حالی است که به دلیل رعایت نکردن مسائل زیست‌محیطی، برداشت از این معادن با تخریب منابع طبیعی همراه بوده است. به عنوان مثال در چند وقت اخیر و بنا به گفته مردم منطقه، تعدادی از معادن بالادست آستانه در شازند پساب خود را به محیط طبیعی وارد کرده‌اند که این مساله در آینده نزدیک باعث آلودگی خاک و آب می‌شود.
از این قبیل مشکلات در دیگر معادن شهرهای استان نیز دیده شده و این نوع تخریب‌ محیط زیست حق بهره‌مندی مردم را از طبیعت سلب کرده و محیط‌زیست منطقه را در خطر نابودی قرار داده است. از سوی دیگر این روزها و در فصل گرم تابستان، خطر آتش‌سوزی مراتع و دشت‌های استان را تهدید می‌کند. 


تخریب محـوس محیط‌ زیست از طریق معادن 

یک کارشناس ارشد محیط زیست استان  می‌گوید: امروزه منابع طبیعی استان در بخش معادن با چالش‌های جدی روبه‌رو است. با توجه به اینکه کوه‌ها جزو اراضی ملی محسوب می‌شوند و اکثر معادن در کوه‌ها قرار دارند، مجوز برداشت از معادن را سازمان صنعت، معدن و تجارت صادر می‌کند. در صورتی که این مناطق در حیطه اختیار منابع طبیعی و آبخیزداری است.
«فاطمه ملکی» می گوید: استعلام درباره مکان معدن، میزان پوشش گیاهی محدوده و اینکه آیا معدن در محدوده منابع طبیعی قرار دارد یا خیر از سوی اداره کل منابع طبیعی صورت می‌گیرد. بر اساس تعیین حقوق عرفی، مجوز برداشت از معادن را اداره کل صنعت، معدن و تجارت صادر می‌کند. اما خلأ‌های قانونی در این باره و بی‌توجهی سازمان صنعت به منابع طبیعی منطقه باعث شده نظارت‌های دقیقی بر معادن و میزان برداشت آنها صورت نگیرد. به همین دلیل با برداشت بیش از حد و رعایت نکردن هشدار‌های محیط زیستی، به منابع طبیعی آسیب وارد می‌شود. 

ملکی ادامه می‌دهد: در واقع یک منطقه طبیعی که متعلق به همه مردم است به دلیل منافع شخصی یک بهره‌بردار از معدن در خطر نابودی قرار می‌گیرد و هیچ نظارتی هم از سوی سازمان‌ها صورت نمی‌گیرد.
وی می‌افزاید: بهره‌بردار معدن باید باطله‌های طبیعت را به محیط برگرداند تا محیط زیست تخریب نشود. اما خیلی از اوقات این اقدام صورت نمی‌گیرد و در مواردی محدود و در صورت تایید ضایع شدن حق عرفی -که در مجوز تعیین ‌شده- مبلغ ناچیزی به خزانه دولت واریز می‌شود. این در حالی است که تخریب ناشی از فعالیت معادن در محیط‌زیست باقی می‌ماند و در نهایت باعث ایجاد ریزگرد یا آلودگی آب و خاک می‌شود.
این فعال محیط زیست اظهار می‌کند: به سبب برداشت از معادن در استان، به ویژه در محلات، تخریب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد شده و با وجود اعتراض‌های فعالان محیط زیست به این موضوع، هیچ نتیجه مثبتی در منابع طبیعی محلات حاصل نشده است.

ملکی می‌گوید: در شازند نیز اوضاع به همین شکل است و در بالادست باغ‌های آستانه در نزدیکی ذخیره‌گاه بلوط مجوز برداشت از معادن صادر شده است که این موضوع موجب اعتراض شدید مردم شده است. فعالیت معادن تا حدی است که به سطح آب رسیده‌اند و شاهد بخار آب در این محدوده هستیم. به همین دلیل آب به اندازه کافی به پایین‌دست نمی‌رسد. در محدوده‌ای از این ناحیه نیز معادن سرب و روی فعالیت دارند که پساب ناشی از فعالیت آنها در محیط رها می‌شود و این مسأله می‌تواند آلودگی خاک و حتی آب‌های زیرزمینی را ایجاد کند.


آتش زدن اراضی ملی برای تصرف

این کارشناس ارشد محیط زیست استان در خصوص خطر آتش‌سوزی مراتع در تابستان نیز می‌گوید:‌ در فصل تابستان بزرگ‌ترین مشکل منابع طبیعی در بخش مرتع و گسترش آتش‌سوزی در مراتع است. یکی از دلایل این آتش‌سوزی‌ها، شخم زدن زمین‌های کشاورزی و آتش زدن باقی‌مانده محصول از سوی کشاورزان یا آتش زدن عمدی اراضی ملی برای تصرف است. وی ادامه می‌دهد: از طرفی مردم به دلیل ناآگاهی یا بی‌احتیاطی باعث بروز آتش‌سوزی در منابع طبیعی می‌شوند. متاسفانه امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای اطفای حریق در استان بسیار محدود است و در اغلب موارد که آتش‌سوزی در مناطق صعب‌العبور و کوه‌ها اتفاق می‌افتد و به وسایل مناسب و امکانات پیشرفته برای مهار آتش در ارتفاع نیاز است، این امکانات را در اختیار نداریم.


پیگیری برای کاهش تخریب معادن ‌استان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان نیز می‌گوید: در بخش معادن برنامه‌هایی در نظر گرفته شده که میزان تخریب ناشی از فعالیت معدن در استان کاهش پیدا کند. «عبدالحسین محمدی» بیان می‌کند: با سازمان صنعت، معدن و تجارت جلسه‌هایی برگزار شد و در خصوص تشدید نظارت بر فعالیت صنایع و معادن رایزنی‌هایی انجام شد که در صورت تخریب منابع طبیعی از طریق معادن جلو فعالیت آنها که تخلف کرده‌اند، گرفته 
شود. 
وی بیان می‌کند: اعتباری هم برای بازسازی تخریب‌های ناشی از معادن در نظر گرفته شده است که به این طریق حفاظت موثرتری از عرصه منابع طبیعی استان شود. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ادامه می‌دهد: در خصوص بازگرداندن باطله‌ها یا خارج کردن باطله از محیط زیست، سازمان صنعت، معدن و تجارت باید نظارت دقیق‌تری داشته باشد که این موضوع مورد پیگیری قرار گرفته است.
محمدی در خصوص آتش‌سوزی در مراتع استان نیز می‌افزاید: با توجه به اینکه بهار امسال بارش‌های خوبی در استان صورت گرفت، پوشش مراتع خوب است و با این وضعیت احتمال آتش‌سوزی در تابستان بیشتر خواهد شد. وی با اشاره به اینکه آتش در مراتع باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و حتی خاک می‌شود، اظهار می‌کند: برای کاهش احتمال آتش‌سوزی اطلاع‌رسانی در سطح وسیع انجام شده است که مردم و کشاورزان مسائل ایمنی و حفاظتی را رعایت کنند، چرا که پیشگیری نقش کلیدی و مهمی دارد.