سهم ناچیز کودکان از دنیای کتاب

 امیر عفاف| شیراز- خبرنگار:

به خاطر بیاورید روزگاری را که کتاب‌های کودک در بسته‌بندی‌های جذاب به همراه نوار صوتی فروخته می‌شد و برجسته‌ترین گویندگان رادیو تمام مهارت خود را به کار می‌گرفتند تا داستان‌ها را در ذهن کودکان و نوجوانان جاودانه کنند. حالا امروز را ببینید که کتاب‌های کودک مانند وصله ناجوری در سوپرمارکت‌ها فروخته می‌شوند و کمتر پیش می‌آید سه‌پایه گردان آنها با دستان ظریف کودکانه بگردد.
 کاهش سرانه مطالعه تنها به بزرگسالان محدود نمی‌شود و کودکان و نوجوانان نیز برای خرید کتاب مشوق ندارند و البته آثار هوش‌ربا و ماندگار نیز در این زمینه کمتر به چشم می‌خورد. اگر شما هم با داستان «حسنی نگو یه دسته گل» به حمام رفتن تشویق شده‌اید و از بی‌ادبی و بی‌هنری «علیمردان خان» درس گرفته‌اید، این گزارش را که به مناسبت 18 تیرماه مصادف با روز ادبیات کودکان تهیه شده است، حتما بخوانید.


نقش خانه و مدرسه

یکی از نویسندگان پیشکسوت شیراز در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به نقش والدین در کتابخوان شدن این گروه سنی اشاره می‌کند و می‌گوید: تنها آن دسته از کودکان و نوجوانانی به طرف کتاب کشیده می‌شوند که اولیای آنها با کتاب آشنا هستند، اما متاسفانه تعداد این خانواده‌ها زیاد نیست. «بهمن پگاه راد» اضافه می‌کند: بعد از خانواده، مدرسه است که می‌تواند جای کتاب را در میان دانش آموزان باز کند، اما به علت مشکلات متعددی که اکنون جامعه ما با آن روبه‌رو شده است، اغلب معلمان نیز فرصت مطالعه ندارند و در نهایت از این طریق نیز نمی‌شود دانش آموزان را به سمت کتاب هدایت کرد. 
وی می‌افزاید: خوشبختانه هنوز کتاب برای کودکان جذاب است و به طور صددرصد جذب دنیای مجازی و فضای اینترنت نشده اند، با این وجود راه و روش مطالعه به آنها نشان داده نمی‌شود و همان دسته از پدران و مادران نیز که برای کودکان خود کتاب می‌خرند، نمی‌دانند چه کتابی را انتخاب کنند.


اوضاع انتشار کتاب کودک

این نویسنده که بیش از 25 عنوان کتاب منتشر کرده است، وضعیت چاپ و نشر کتاب کودک را در فارس مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: هیچ‌یک از ناشران برای نوقلم‌ها و حتی نویسندگان حرفه‌ای عرصه کودک و نوجوان سهمی ‌در نظر نگرفته‌اند و فقط به ازای دریافت پول ممکن است برای نوقلم‌ها کتاب‌های تزئینی در چند نسخه معدود، بدون مجوز شابک و حذف نام انتشارات به صورت دیجیتالی منتشر  کنند.
پگاه راد که اعتقاد دارد آموزش و پرورش در بحث تالیف به ویژه برای سنین ابتدایی و انتشار کتاب‌های تالیفی توسط کودکان و نوجوانان قدم‌هایی برداشته است، می‌افزاید: در شیراز برای چاپ آثار نوقلم‌ها گام‌هایی برداشته شده است که می‌توان 
به فعالیت انجمن تخصصی داستان کودک انگشت جادویی اشاره کرد.

وی ادامه می‌دهد: این انجمن علاوه بر اینکه کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها را به مطالعه ترغیب می‌کند، در زمینه نقد داستان و نیز بررسی آثار توسط خانم الهام مزارعی اثرگذار بوده است. مولف داستان «نبرد رئیسعلی» اضافه می‌کند: اگر استعدادهایی در این زمینه پیدا شود که آثار آنها قابل چاپ باشد با مانعی بزرگ به نام ناشر روبه‌رو هستند و بیشتر این آثار در تهران یا دیگر شهرستان‌ها مانند قم چاپ 
می‌شود.


بی‌رغبتی کتابفروش‌ها

این نویسنده که برخی از داستان‌های کوتاهش در ویژه‌نامه دوچرخه روزنامه همشهری نیز منتشر شده است، توزیع کتاب‌های کودک و نوجوانان را مشکل مهم این عرصه می‌داند و می‌گوید: کتابفروشی‌های شیراز رغبتی به فروش کتاب‌های کودک ندارند. به همین دلیل کتاب‌های این سنین اغلب از طریق کیوسک‌های مطبوعاتی و سوپرمارکت‌ها به فروش می‌رسد.
پگاه راد اضافه می‌کند: بارها به مسئولان فرهنگی کشور و خانواده‌ها هشدار داده شده است که کتاب‌هایی که در سوپرمارکت عرضه می‌شود به رشد فکری کودکشان کمک نمی‌کند. بهترین مرکز برای انتخاب کتاب‌های خوب، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است، ضمن اینکه باید به نام نویسنده آن نیز توجه شود.


وضعیت مساعد تالیف

یکی از نویسندگان فارس که جوایز معتبر متعددی را برای داستان‌های خود دریافت کرده است با اشاره به اینکه نویسندگان کتاب‌های کودک و نوجوان در استان به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافته‌اند، می‌گوید: انتشار آثار این نویسندگان به دلیل نبود ناشر تخصصی و تصویرگر حرفه‌ای در فارس به ناشران تهران سپرده می‌شود.
«احمد اکبرپور» با تاکید بر اینکه وضعیت تالیف کتاب کودک در شیراز مساعد است، می‌افزاید: معاونت فرهنگی شهرداری، تعدادی از فرهنگسراها را برای این کار مهم قرار داده است و می‌توان پیش‌بینی کرد که با حمایت‌های شورای شهر این شرایط حفظ شود.

وی که برای آثارش در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از سوی یونیسف، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای کتاب کودک، جشن فرهنگ فارس و کتابخانه بین المللی مونیخ مورد تقدیر قرار گرفته است، اضافه می‌کند: آموزش و پرورش باید از نویسندگان دعوت کند تا در مدارس با دانش آموزان دیدار و بر اهمیت کتاب و مطالعه تاکید کنند.
اکبرپور به مقایسه آماری مطالعه در بین بزرگسالان و گروه سنی کودک و نوجوان می‌پردازد و می‌گوید: سرانه مطالعه این گروه سنی بیشتر از بزرگسالان است که این موضوع جای امیدواری دارد.


فارس؛ قطب ادبیات کودک

نویسنده حوزه کودک و نوجوان و عضو انجمن تخصصی داستان کودک انگشت جادویی شیراز با تاکید بر اینکه فارس پس از تهران به لحاظ تالیف و جایگاه ادبیات کودک و نوجوان یکی از قطب‌های کشور است، می‌گوید: نویسندگان حرفه ای استان آثار قابل ملاحظه ای در مهم‌ترین نشرهای ادبیات کودک و نوجوان پایتخت دارند و همواره نامزدی از شیراز در معتبرترین جشنواره‌های سراسری کتاب‌های کودک و نوجوان حضور داشته است. 
«الهام مزارعی» در خصوص انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان در فارس می‌افزاید: به دلیل کیفیت نامناسب چاپ، پخش محدود و شرایط قراردادهای ناشران استان، نویسندگان حرفه ای ادبیات کودک ترجیح می‌دهند با ناشران تهران کار کنند.
نویسنده «مامان کله دودکشی» به فعالیت‌های اجرایی در زمینه ادبیات کودک و نوجوان در شیراز اشاره می‌کند و می‌گوید: سلسله جشنواره‌های داستان کودک و نوجوان انگشت جادویی که 3 سال به صورت کشوری و سال چهارم به صورت بین‌المللی برگزار شد از مهم ترین اقدامات در این عرصه است.