پول خشک و گران

فاطمه عسگری‌نیا- روزنامه نگار

 میدان فردوسی، خیابان منوچهری و چهارراه استانبول به همان اندازه که پاتوق دلارفروشان و خریداران دلار است، در روزهای پایانی سال و اعیادی چون غدیر و ایامی که سور‌وسات عروسی‌ها و جشن‌ها برپاست، تبدیل می‌شود به آخرین امید مردم برای تهیه اسکناس‌های خشک یا همان پول‌های نو و تانخورده؛ چه برای عیدی و هدیه دادن و چه برای شاباش روی سر عروس و داماد.
بساط فروشندگان این اسکناس‌های نو، نه در مغازه‌های چند میلیاردی این خیابان‌ها پهن است و نه پشت ویترین‌های شیشه‌ای پرزرق و برقش، بلکه همه‌اش خلاصه می‌شود به یک چهارپایه تاشو و یک کیف سامسونت قدیمی رنگ‌و‌رو رفته که انگار هرچه رنگ‌پریده‌تر باشد، اصالت پول‌های داخلش بیشتر است؛ کیفی که اسکناس‌ها با نظم خاصی در بسته‌های نایلونی براق کنار هم ردیف شده‌اند و برای مشتریانشان خودنمایی می‌کنند.
در بساط کوچک و محدود فروشندگان اسکناس‌های خشک از هر دوره تاریخی که دلتان بخواهد اسکناس دیده می‌شود که البته مشتری اسکناس‌های قدیمی و کهنه دوره‌های مختلف پادشاهی را کلکسیون‌داران پول به‌خصوص ایرانی‌های خارج‌نشین تشکیل می‌دهند و مشتریان اسکناس‌های بعد از انقلاب را مردم عادی؛ از اسکناس‌های 10تومانی و 20تومانی آبی و صورتی گرفته تا اسکناس‌های 50تومانی خاکستری، 100تومانی، 200تومانی، 500تومانی، 1000تومانی، 2هزارتومانی، 5هزارتومانی و 10هزارتومانی. پاتوق فروشنده‌های این اسکناس‌ها از میدان فردوسی شروع می‌شود؛ البته دور تا دور میدان را که بچرخی جز 2فروشنده قدیمی که هر کدام در 2سمت خیابان فردوسی بساط‌شان را پهن کرده‌اند، فروشنده دیگری پیدا نمی‌کنید. اینها هم در میان شلوغی بازار خریداران و فروشندگان دلار گوشه‌ای دنج را پیدا کرده‌اند و مشتریان خود را شکار می‌کنند.
پیرمرد به دیوار تکیه  داده و دود سیگارش را در هوای سرد زمستانی از لابه‌لای سبیل‌های 2رنگ سفید و زردش بیرون می‌دهد. وقتی نگاه کنجکاوانه من به اسکناس‌های تانخورده و به‌اصطلاح خودش، خشک را می‌بیند، درحالی‌که چشم‌هایش را تنگ می‌کند با صدای بمی می‌پرسد: «چندی می‌خوای؟» بعد هم شروع می‌کند به قیمت دادن: «10هزار تومنی یک‌میلیون و 300هزار تومن، 5هزار تومنی 850هزار تومن، 2هزار تومنی هم 400هزار تومن!» از او می‌پرسم: دلار خرد هم دارید؟ «یک دلاری 75هزار تومن» بعد هم می‌پرسد: «برای چه می‌خوای؟ هرکدام از این اسکناس‌ها کاربرد خاص خودشون رو دارن؛ مثلا اسکناسای قدیمی و خرد‌تر را برای شاباش رو سر عروس و داماد می‌برن؛ البته گران‌تر هم هست. تک‌دلاری را چند سالیه مردم برای هدیه و عیدی تو عید نوروز می‌برن صدتایی‌اش می‌شه 7میلیون‌و500هزار تومن و تکی دونه‌ای 75هزار تومن!» به‌گفته او، این پول‌های‌ تر و تازه و خشک از طریق کارمندان بانک‌ها به بازار سیاه راه پیدا می‌کنند: «پول نو پیدا نمی‌شه می‌خوای ببر هفته آخر سال گران‌تر هم می‌شه.» می‌پرسم شما این پول‌های نو را از کجا می‌آورید؛ بانک‌ها توزیع می‌کنند؟ سری تکان می‌دهد و می‌گوید: «آخر هر سال کارمندای بانک سهمیه پول نو دارند. خیلی‌هاشون این پول‌ها رو به ما می‌فروشن وگرنه بانک که پول نو به مردم نمی‌ده!»
با پک عمیقی که به سیگارش می‌زند نفسی تازه می‌کند و می‌گوید: «اگر برای عیدی دادن می‌خواهی 10هزار تومانی ببر!» مشتری دیگری از راه می‌رسد. خریدار اسکناس‌های خشک است. سر قیمت اسکناس‌ها بحثشان بالا می‌گیرد. پیرمرد می‌گوید: «همین قیمتا 2هفته مانده به عید بالاتر میره پول نو هم پیدا نمی‌شه.»

معدن پول نو اینجاست
خیابان فردوسی را به سمت چهارراه استانبول می‌روم، ترافیک پیاده‌رو از خریداران دلار بیشتر از ترافیک خیابان اصلی با ماشین‌های عبوری است. هر قدم که برمی‌داری به‌صورت همزمان چندین خریدار دلار به استقبالت می‌آیند. وقتی می‌فهمند دنبال پول نو هستم، آدرس خیابان منوچهری را می‌دهند: «معدنش آنجاست؛ هم پول نو و هم سکه نو!»
راهی خیابان منوچهری می‌شوم، سروصدای دلال‌های دلار از دور شنیده می‌شود. لابه‌لای این شلوغی‌ها در هر گوشه و کناری بساط فروشندگان اسکناس و سکه‌های قدیمی و نو پهن است. قیمت‌ها همان است که در میدان فردوسی بود؛ فقط اینجا اسکناس‌های 500تومانی جدید و قدیم، قیمت‌هایی متفاوت دارند. 500تومانی‌های قدیم بسته‌ای یک‌میلیون‌و400هزار تومان و 500تومانی‌های بنفش رنگ جدید 800هزار تومان!

فروش در فضای مجازی
بازار داغ خرید و فروش پول‌های خشک این روزها علاوه بر خیابان فردوسی و منوچهری و چهارراه استانبول در فضای مجازی هم حسابی داغ است و البته اغلب اوقات گران‌تر هم این پول‌ها خرید و فروش می‌شوند یا به قول یکی از فروشندگان، مردم خیلی به بازار مجازی اعتماد نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند اول اسکناس‌ها را لمس کنند و بعد بابتشان پول خرج کنند.
وقتی سیاهه این بازار را دیدم سری به چند شعبه بانک زدم تا از توزیع پول نو در آستانه شب سال نو خبردار شوم. یکی از شعبه‌ها اعلام کرد: چون شعبه مرکزی است توزیع پول نو ندارند و 2شعبه دیگر ضمن اینکه تأکید کردند بعید است توزیع پول نو صورت بگیرد وعده 15اسفند به بعد را دادند و گفتند اگر قرار باشد پول نویی هم از سوی بانک‌ها توزیع شود، در 2هفته پایانی سال انجام می‌شود؛ هرچند بعید به نظر می رسد.