زندگی مسری است

ساسان شادمان منفرد- روزنامه‌نگار

آیا حیات به‌طور مستقل در سیارات مختلف ظاهر می‌شود یا اینکه از سیاره‌ای به سیاره دیگر سرایت می‌کند؟ یا شاید هم هر دو اتفاق وجود دارد. مطالعه جدید پاسخ جالبی برای این پرسش دارد. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که حیات در فضا توسط ذرات ریز نامرئی پخش می‌شود. این بدان معناست که حیات می‌تواند از طریق غبار کیهانی به آسانی گسترش پیدا کند.

حیات ساده روی زمین
یکی از چیزهایی که دانشمندان در چند دهه گذشته آموخته‌اند این است که زندگی روی زمین ممکن است، یک شروع اولیه داشته باشد. سیاره ما حدود ۴.۵۳میلیارد سال سن دارد و برخی شواهد نشان می‌دهد که حیات ساده دست‌کم ۳.۵میلیارد سال پیش در اینجا وجود داشته است. برخی شواهد حاکی از آن است که حیات حتی پیش از آن هم در این سیاره وجود داشته؛ آن‌هم تنها حدود ۵۰۰میلیون سال پس از تشکیل زمین، یعنی زمانی که سیاره ما سرد شده است. در واقع آن شکل از حیات بسیار ساده، اما ممکن بوده است. با این حال حیات ممکن است از اینجا شروع نشده باشد.

فرضیه پان‌اسپرمیا
تحقیقات جدید، فرضیه «پان‌اسپرمیا» را بررسی می‌کند که می‌گوید حیات همیشه در کیهان وجود داشته است و بذرهای آن در هستی پیوسته از نقطه‌ای به نقطه دیگر انتقال یافته و می‌یابد. بدین‌ترتیب می‌توان گفت که غبار کیهانی می‌تواند عامل انتشار حیات در جهان باشد. اگرچه «پان‌اسپرمیا» ایده جدیدی نیست، اما این مطالعه سرعت چنین انتقالی را بررسی می‌کند. مقاله این تحقیق با عنوان «بررسی احتمال پان‌اسپرمیا در اعماق کیهان توسط ذرات غبار سیاره‌ای» توسط «زد. ان عثمانوف» از دانشکده فیزیک ‌دانشگاه تفلیس گرجستان نوشته شده است. مهم نیست که چقدر در مورد ریشه‌های حیات فکر و تحقیق می‌کنیم، اما هنوز نمی‌دانیم چگونه آغاز می‌شود.
عثمانوف می‌نویسد: «با درنظر گرفتن این فرض که ذرات غبار سیاره‌ای می‌توانند از جاذبه گرانشی یک سیاره فرار کنند، ما این احتمال را درنظر می‌گیریم که دانه‌های غبار از منظومه ستاره‌ای با فشار تشعشع خارج شوند.» این ایده که خود حیات می‌تواند در فضا روی دنباله‌دارها و سیارک‌ها سفر کند، برای بسیاری از مردم آشناست. وقتی این اجرام به سیاره‌ها برخورد می‌کنند، اگر محیط مناسب باشد حیات شکل می‌گیرد. اما غبار ساده چطور می‌تواند این کار را انجام دهد. برای اینکه غبار بتواند حیات را حمل کند، باید از سیاره‌ای سرچشمه بگیرد که میزبان حیات است. این می‌تواند در شرایط خاصی اتفاق بیفتد. تحقیقات نشان می‌دهد که ذرات گردوغبار زمین در اتمسفر مرتفع سیاره می‌توانند در برابر دانه‌های غبار کیهانی پراکنده شوند.

حیات‌هایی که شکل می‌گیرند
عثمانوف توضیح می‌دهد: «نشان داده شده که در طول ۵میلیارد سال، دانه‌های غبار به ۱۰۵منظومه ستاره‌ای خواهند رسید و با درنظر گرفتن معادله دریک، نشان می‌دهیم که کل کهکشان پر از ذرات غبار سیاره‌ای خواهد بود.» عثمانوف به تحقیقات دیگری در مورد پان‌اسپرمیا و چگونگی وقوع آن در همسایگی کهکشان ما اشاره می‌کند. او می‌نویسد: «اشاره شده که با استفاده از فشار تابش خورشید، ذرات گردوغبار کوچک حاوی موجودات زنده می‌توانند به نزدیک‌ترین منظومه خورشیدی به ما، یعنی آلفا قنطورس، در فاصله 4.37سال نوری سفر کنند.» این ایده‌ای جذاب است. عثمانوف محاسبه می‌کند که تعداد قابل توجهی از دانه‌های غبار در فضای بین ستاره‌ای با حیات یا مولکول‌های پیچیده دست نخورده و زنده می‌مانند. او گامی متهورانه و فراتر از دانش کنونی ما دارد و می‌نویسد: «از سوی دیگر، طبیعی است که فرض کنیم تعداد سیاراتی که حداقل حیات اولیه دارند بسیار زیاد باشد.» ممکن است این یک فرض طبیعی باشد، اما شواهد کمی دال بر صحت آن وجود دارد. این البته تنها یک حدس است.