دهداری و پورصمیمی 40سال بعد به هم رسیدند

علیرضا محمودی

سعید پورصمیمی در بزرگ‌ترین چالش بازیگری جشنواره فیلم فجر قرار گرفته. او در 27فیلمی که بازی کرده برای نخستین‌بار در عدد28 یک شخصیت تاریخی معاصر را بازی می‌کند. پرویز دهداری فوتبالیست و مربی تیم ملی فوتبال ایران در دوران درخشش پورصمیمی در نقش‌های دوم آدم اول فوتبال ایران بود. برای این بازیگر کهنه‌کار این چالش تازه است. به‌خصوص که او اکنون بیشتر دیده می‌شود.
پورصمیمی با بازی در فیلم برادران لیلا(سعید روستایی/1402) از شعاع توجه افکارعمومی به مرکز آن رسید. وقتی فایل فیلم در نوروز فسیلی سینما‌ها از سیستم‌های خانگی ملاحظه شد و در شبکه‌های اجتماعی در پست‌های فراوان محل مناقشه، همه از دور و نزدیک از مرد 80ساله‌ای گفتند که در میان انواع بازیگر جوان و میانسال فیلمی پربازیگر کم نیاورده. از محافل سینمایی و سیاسی گرفته تا محافل جنبش‌های زن‌محور همه با تحسین و تقبیح دستپخت روستایی از کهنه‌کاری در برابر چینش قارداش‌علی‌واری ‌گفتند که از فرهاد اصلانی تا مهدی حسینی‌نیا در برابرش رجزخواندند و او از پس یک‌‌یک‌شان در صحنه‌های خلوت و شلوغ برآمد. در روزگاری که همه از 60سالگی به بعد دنبال مجله جدول و سودوکو می‌گردند تا مبادا نشانی خانه‌شان را گم‌وگور و اسرار حجله را پیش خانواده عروس بازگو کنند، چنین دلاوری‌ای تنها از آدمی برمی‌آمد که هزاران لیلا و واویلا دیده و کم‌نیاورده. او با یک اوج تمام‌عیار شروع کرده بود و نمی‌توانست‌ یک سانتی‌متر از خط‌مقدم عقب‌نشینی کند. او در تمام سال‌های طوفانی مثل بمبک لنج خورشید بالاخره به ساحل برگشته است.

با حذف بسیاری از معیار‌ها و تعطیلی بسیاری از استودیو‌ها پس از انقلاب در نیمه‌اول دهه60 با راه‌افتادن تولید به سبک جدید دولتی، تعاونی کارگردانان جوان و سالخورده برای پیدا کردن بازیگران دوران جدید راهی سالن‌های نمایش تهران شدند تا از تاریک و روشنای صحنه‌های نمایش برای نقش‌های فیلم‌ تازه خود ترکیب را کامل کنند.
پورصمیمی نام شناخته‌شده‌ای در تئاتر مدرن ایران در دهه50 برای وارد شدن به سینمای دهه60 در فیلمی حاضر شد که 2بازیگر اصلی‌اش چهره‌های معروفی از تئاتر مشهد و مرکز بودند. ناصر تقوایی، مثلث خورشید و فرحان و ملول را با ارجمند و نصیریان و پورصمیمی پرکرد. این نخستین حضور سینمایی او بود و درحالی‌که تولید طولانی فیلم هر بازیگری را در آن ساحل مفلوک برای تداوم احساس نقش به فلاکت می‌انداخت، پورصمیمی با گوهری از غوص برگشت که تا ابد نگین انگشتری نقش‌دوم تردست را به نام او سند زد اما نیمه‌دوم دهه60 زمین و زمان صحنه‌ای فراهم کرد تا او فاصله خود را از همه دورودورتر کند.
سعید پور‌صمیمی با 3نقش تاریخی در سینمای دهه60 نمادی از تحول در بازیگری سینمای ایران شد. او با این 3نقش، بازیگری براساس الگو‌های روایی را که در سینمای عامه‌پسند به یک روش تبدیل شده‌بود را با سنت‌های شخصیت‌‌سازی‌ در تئاتر متحول کرد. گسترش ایده‌های شخصیت‌پردازی با کمترین جلوه‌گری اما عمیق‌ و مؤثر با امکانات بدنی و بیانی. برای چنین چالشی پورصمیمی به اندازه کافی باتجربه و به میزان لازم آماده بود.
در سینمای عامه‌پسند ایران در هر دوران کنار ستاره‌ها تعداد مشخصی بازیگر برای نقش‌های دوم وجود داشت که از فیلمی‌به‌فیلم دیگر حاضر می‌شدند. آنها شخصیت- بازیگرانی شناخته شده بودند که تماشاگران از روی فهرست منتشر شده می‌توانستند بدون دیدن فیلم نقش‌های آنها را به‌درستی حدس بزنند؛ بازیگرانی که نقش‌های دوم مثالی از برادر و پدر و پدربزرگ تا خواهر و مادر و مادربزرگ از دلال و خلاف‌‌کار و قاتل تا رفیق بامعرفت و کاسب محل و جاهل منطقه را بازی می‌کردند. پورصمیمی در نیمه‌دوم دهه60 با 3نقش دوم در3فیلم ناخداخورشید، تحفه‌ها و پرده‌آخر با بازی تحسین‌شده و سیمرغ‌گرفته در 3نقش ملول، توسل و جامی پرونده نقش دوم را به شکلی بست و به‌نوعی باز کرد. سینمای نیمه‌صنعتی-نیمه‌استودیویی ایران که از بسیاری از جاذبه‌های روایی محروم شده بود حالا باید به روش‌های دیگری صحنه خالی‌شده را از احساس پرمی‌کرد. وردست، خانه‌زاد و تردست در 3فیلم تاریخی به پورصمیمی اجازه داد که پیشنهادی برای همه نقش‌دوم‌هایی باشد که شاید خمیرش بیشتر از نقش‌اول آب می‌خورد.
مدیران تولید فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی هربار که با نقشی سخت روبه‌رو می‌شدند که در مدت کوتاهی باید گذشته یک شخصیت را در فیلم جاری می‌کرد، شماره سعید پورصمیمی را می‌گرفتند. شاید شیرین‌کاری تاریخ باشد که 2نقش‌اول(تک‌درخت‌ها و ایران سرای من است) در 2فیلم متفاوت از 2کارگردان از 2نسل دور از هم(سعید ابراهیمی‌فر و پرویز کیمیاوی) به تاریخ سپرده شد. اگرچه آبادانی‌ها و تاغروب تا حدودی جورکش نقش‌های اول پورصمیمی برای بازتاب در میان مردم بودند اما هیچ‌کدام به اندازه بازی در سریال فراوان دیده‌شده حمید لبخنده، پورصمیمی را به میان مردم نبرد. اگر ایرج راد و آزیتا لاچینی در نقش والدین مریم، نماینده تشخص بودند سعید پورصمیمی و ثریا قاسمی در نقش والدین محمد نماد صمیمیت بودند. مردمی که با این شخصیت‌ها زندگی کرده‌اند از پورصمیمی‌ بسیار یاد می‌کنند. با همین یاد و خاطرات است که چشم تماشاگران در بین همه بازیگران جوان دنبال پورصمیمی است تا ببینند او برای بازی در نقش پرویز دهداری از چنته تجربه‌اش در 4دهه چه دستاوردی برای سینمای ایران رقم خواهد زد.