گپ
حریم خصوصی کاربران، خط قرمز ماست
مدیرعامل سروش‌پلاس از وضعیت پیام‌رسان‌ها در کشور می‌گوید
عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار
با مسدود شدن برخی از پلتفرم‌های خارجی ازجمله پیام‌رسان‌ها طی چند سال گذشته نمونه‌های داخلی تلاش کردند به‌عنوان جایگزینی مناسب به مردم کمک کنند. در این میان هرچند حرف و حدیث‌های بسیاری درباره امنیت داخلی‌ها مطرح بود و یکی دو مورد هم‌رسانه‌ای شد، اما انصافا پیام رسان‌های داخلی در مقایسه با چند سال گذشته، توانستند نظر بخش قابل توجهی از کاربران را جلب کنند. «کاربرپذیری» و «کاربردپذیری» 2ویژگی مهم برای موفقیت پیام‌رسان‌ها محسوب می‌شود که «سروش‌پلاس» ، در این زمینه موفق عمل کرده است. این پیام‌رسان به‌گفته مدیرعامل آن با تلاش تعدادی جوان توانمند، اکنون 35میلیون کاربر ثبت‌نام شده دارد. فرهاد مرادی در گفت‌وگو با همشهری، محور شعار پیام‌رسان خود را ارتقای «کیفیت» می‌داند و با اطمینان بر «امنیت» سروش‌پلاس تأکید می‌کند.
کمی از تاریخچه سروش‌پلاس بگویید.
«سروش‌پلاس» از اسفند 97با یک package name جداگانه وارد بازار شد و همزمان«سروش» هم در بازارها بود. سروش متعلق به صداوسیماست و هنوز هم هست. ما در شرکت خود، سروش پلاس را وارد بازار کردیم که مالکیت آن کاملا خصوصی است. این کار از آنجا آغاز شد که صداوسیما علاقه‌ای به ادامه سرمایه‌گذاری روی پیام‌رسان‌ها نشان نداد و شریک خصوصی صداوسیما علاقه داشت که خودش ادامه دهد و سپس با یک محصول جدید وارد بازارها شد و این مسیر را ادامه داد.
چه تعداد کاربر فعال دارید؟
ما 35میلیون کاربر ثبت‌نام‌کرده داریم. همچنین 11میلیون کاربر فعال ماهانه و بین 5.5تا 6میلیون کاربر فعال روزانه داریم.
تیک‌آبی هم می‌دهید؟ فرایندش چگونه است؟
ما هنوز وارد حوزه تجاری تیک‌آبی نشده‌ایم. موضوع تیک‌آبی عادی در سروش پلاس برای این بود که جلو کاربران جعلی گرفته شود. یعنی ممکن است یک نفر معروف شود یا یک سازمان دولتی اکانتی داشته باشد که احتمال سوءاستفاده از آنها افزایش می‌یابد. تیک‌آبی برای تأیید این اکانت است. ما براساس همین موضوع اطلاعات شخص را دریافت می‌کنیم و پس از احراز هویت، به آن اکانت تیک‌آبی می‌دهیم. در بخش پشتیبانی، از طریق اپلیکیشن یا ایمیل کاربران می‌توانند درخواست بدهند. ما بررسی می‌کنیم که چند اکانت فیک مرتبط با درخواست‌دهنده ازجمله یک سازمان یا یک شخصیت معروف وجود دارد؟ آیا احتمال کلاهبرداری و سوءاستفاده وجود دارد یا نه؟ به‌عبارت دیگر، درصورتی که چنین احتمالی وجود نداشته باشد، محترمانه درخواست کاربر را رد می‌کنیم.
برای حفظ حریم خصوصی کاربران چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ به‌نظر می‌رسد یکی از مشکلات اصلی مردم همین موضوع است. به‌ویژه با صحبت‌هایی که بین مردم درباره امنیت واتساپ و موضوع رمزگذاری سراسری پیام‌ها می‌شود؛ شما در این حوزه چه کرده‌اید؟
این موضوع بیشتر در سطح نخبگان یا لایه‌ای از جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد اما نه‌تنها بین کاربران ایرانی، حتی در میان خارجی‌ها هم به‌عنوان یک مسئله اصلی و اولویت اول دیده نمی‌شود. به‌عنوان مثال، واتساپ بیشتر از تلگرام ادعای امنیت دارد، اما در دوره‌ای که تلگرام فیلتر نبود، این پیام‌رسان بیشتر از واتساپ با استقبال مردم مواجه می‌شد. الان هم نرخ استقبال از پیام‌رسان‌های داخلی و تعداد ثبت‌نام‌های روزانه ما نشان نمی‌دهد که مردم نگران این موضوع باشند؛طوری که نخواهند از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده کنند.
یعنی شما حریم خصوصی را دغدغه مردم نمی‌دانید؟
من حس می‌کنم که 3دغدغه اول، طبق نظرسنجی‌ها حریم خصوصی نیست. چون به هرحال، طی این مدت سابقه‌ای از پیام‌رسان‌ها در ذهن مردم شکل گرفته است. خود ما حدود 8سال است که در این حوزه فعالیت می‌کنیم و باوجود همه اتفاقاتی که شاهد بودیم، هیچ پیام‌رسانی هک نشده و حریم خصوصی و پیام‌های مردم به خطر نیفتاده است. با این حال، حریم خصوصی پایه اصلی کسب‌وکار ماست. یعنی، اگر اتفاقی برای حریم خصوصی کاربران بیفتد کل کسب‌وکار ما از بین می‌رود. بنابراین از ابتدا حریم خصوصی کاربران خط قرمز ما بوده است و سعی کرده‌ایم تمام تلاش خود را در این زمینه انجام دهیم. ما با تمام جاهایی که می‌توانستند کمک کنند مذاکره کرده‌ایم. به‌نظرم در مورد پیام‌رسان‌ها در جامعه اتفاق خیلی خوبی افتاده و در سطح حاکمیت موضوع حریم خصوصی از صحبت‌های رهبری گرفته تا مجاری و سازمان‌های ذی‌صلاح، همگی نسبت به این موضوع حساس بوده‌اند و خدشه‌ای به آن وارد نشده است.
به لحاظ فنی چه کرده‌اید؟
موضوع رمزگذاری پیام‌ها در حال توسعه است و کارهایی هم انجام داده‌ایم. الان هم، اینطور نیست که پیام‌ها رمزگذاری و به امنیت آن توجه نشود. ما به‌طور مرتب تست‌های فنی و امنیتی را انجام می‌دهیم و استانداردهای سختگیرانه‌ای داریم. حتی در مواردی با نمونه‌های خارجی مشابه مقایسه و استانداردها را پیچیده‌تر از آنها کرده‌ایم. الان اصول معماری امنیتی و رمزنگاری انجام می‌شود تا ارتباطات در یک پروتکل و مسیر امن صورت بگیرد. خود حریم خصوصی هم یک موضوع بسیار مهم در جامعه است. با این حال، امروز، مثل 7سال پیش نمی‌توانیم درباره حریم خصوصی پیام‌رسان‌ها صحبت کنیم. فکر می‌کنم مردم این موضوع را که نگرانی بابت حریم خصوصی وجود ندارد تأیید می‌کنند و شکر خدا تا امروز سربلند بوده‌ایم و امیدوارم از این به بعد هم این مسیر را ادامه دهیم.
کارکـنان‌تــان از سروش‌پلاس استفاده می‌کنند؟
الان همه کارکنان ما کل کارشان را در سروش‌پلاس انجام می‌دهند. ضمن اینکه کل خانواده‌ام از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند و موضوعات شخصی من و خانواده‌ام روی سروش‌پلاس است. حتی خانواده خودم و خانواده همسرم وقتی مسافرت می‌روند تماس‌های تصویری آنها از طریق سروش‌پلاس انجام می‌شود. همچنین گروه‌های خانوادگی ما هم در این پیام‌رسان شکل گرفته است و از کیفیت آن هم راضی هستند. شعار ما درباره کیفیت سروش‌پلاس است و هزینه زیادی هم در این مورد کرده‌ایم. فکر نمی‌کنم هیچ پیام‌رسان ایرانی به اندازه ما روی موضوعات فنی کار کرده باشد.
چند وقت پیش یک مشکل قضایی برای شما ایجاد شد. دوست داریم روایت شما را هم بشنویم.
چون قوانین مرتبط با پیام‌رسان‌ها هنوز جا نیفتاده، پیام‌رسان‌ها با مشکلاتی از این دست مواجه می‌شوند. موضوع درباره تولید محتوا از سوی کاربر یا اصطلاحا UGC است. به‌عبارت دیگر، احضار صورت گرفت و پرسش‌هایی درباره پالایش و مدیریت محتوای تولید شده از سوی کاربران مطرح شد. در اینجا 2مشکل دیده می‌شود. اول، نحوه پیگیری این موارد باید به پختگی و بلوغ برسد. دوم، قوانین موجود است که بعضی موارد برای خود ما هم شفاف نیست. به‌نظر می‌رسد بعضی موارد به‌صورت مقایسه‌ای یا براساس قوانین دیگر بررسی می‌شود که لازم است که خود موضوع پیام‌رسان که در حال تبدیل به یک دارایی مهم برای کشور است، به‌طور جدی‌تر مورد توجه باشد.
طرح اتصال بین سایر پیام رسان های داخلی، امنیت پیام‌ها را به خطر نمی‌اندازد؟
تا جایی که ما به لحاظ فنی بررسی کرده‌ایم، نه. پیشنهادهایی را هم ارائه کردیم و قطعا خطری متوجه کاربران نیست. همانطور که در مورد خط قرمز بودن حریم خصوصی کاربران سروش‌پلاس گفتم اینجا هم اگر خطری وجود داشته باشد نه‌تنها ما بلکه هیچ پیام‌رسانی از این طرح استقبال نمی‌کند.
شنیده شده که پیام از یک پیام‌رسان وارد یک مرکز می‌شود و سپس به پیام‌رسان دیگر می‌رود که در همین نقطه تبادل، امکان رصد پیام وجود دارد. درست است؟
نه. به این صورت نیست و موضوع پروتکل ارتباطی و رمزنگاری پیام بررسی‌شده و مشکلی وجود ندارد. ضمن اینکه استفاده از امکان اتصال متقابل پیام‌رسان‌ها اختیاری است و سعی شده همه نکات دیده شود تا مسئله‌ای ایجاد نشود.
پیام‌رسان‌های بومی به‌عنوان یک کسب‌وکار به چه شکلی باید تقویت شوند؟ آیا رقابت با خارجی‌ها باعث تقویت می‌شود یا مسدود کردن آنها؟
فارغ از موضوعات سیاسی و حاکمیتی، یک کسب‌وکار باید نگاه تجاری داشته باشد و موضوع اصلی، رقابت است. رقابت باعث رشد یک کسب‌وکار می‌شود. در گذشته به‌خاطر مسدود شدن خارجی‌ها، آسیب زیادی به لحاظ برندی دیدیم که این به پای پیام‌رسان‌های داخلی نوشته شد درصورتی که این موضوع به مسائل سیاسی یا قضایی برمی‌گشت و به پیام‌رسان داخلی مربوط نبود. در مورد کسب‌وکارهای دیگر هم ممکن است مشابه‌های خارجی فیلتر شده باشند. به‌عنوان مثال، اگر یوتیوب فیلتر است، به پای نمونه داخلی آن نوشته نمی‌شود یا اگر اوبر اینجا نمی‌تواند کار کند به پای تاکسی‌های اینترنتی داخلی نوشته نمی‌شود یا مسدود بودن آمازون به‌حساب نمونه‌های داخلی گذاشته نمی‌شود. اما، فضای ما به‌عنوان پیام‌رسان کمی ملتهب‌تر بود و شاید بعضی مواقع به پای پیام‌رسان‌های داخلی به‌ویژه سروش و سروش‌پلاس نوشته می‌شد. با این حال، به‌عنوان یک کسب‌وکار ترجیح می‌دهیم که رقابت وجود داشته باشد. کمااینکه الان هم با وجود محدودیت‌ها، مردم از خارجی‌ها استفاده می‌کنند و از طریق فیلترشکن‌ها امکان استفاده از آنها مهیاست. درست است که به‌طور اسمی فیلترینگ وجود دارد، اما دسترسی هم هست و عملا ما در حال رقابت با خارجی‌ها هستیم.
آیا سروش پلاس از دولت پهنای باند گرفته است؟
نه تنها پهنای باند دریافت نکرده‌ایم که ادعا داریم در این مورد با کسب‌وکارهای پیام‌رسان، متفاوت هم برخورد می‌شود. بعضی موارد هم مطرح می‌شود، اما ما خیلی دوست داریم زودتر موضوع‌های مرتبط با ترافیک شفاف شود و همانطور که اپراتورها با کسب‌وکارهای دیگر مانند شبکه‌های سینمای خانگی برخورد می‌کنند با پیام‌رسان‌ها هم طبق یک قانون و قاعده مشخص برخورد کنند و این موضوع سلیقه‌ای نباشد. در هر صورت همه موارد در چارچوب مصوبات بوده است. در موضوع ترافیک همیشه برای ما نرخ پایین‌تر بوده و مدل آن هم متفاوت بوده است که در این مورد چندبار از وزارت ارتباطات و اپراتورها درخواست کردیم که رویه‌ای مشخص و منظم اعمال شود و به ما هم به چشم یک کسب‌وکار نگاه کنند.
درآمد شما چگونه تامین می‌شود؟
الان در نقطه سوددهی نیستیم چون بیزینس‌پلن‌های پیام‌رسان‌ها کلا پیچیده و سخت است و به همین علت هم هر کسی وارد این حوزه نمی‌شود. بیزینس‌پلن‌های پیام‌رسان‌ها معمولا بلندمدت است و مدل‌های درآمدی سختی دارند. با این حال، چند مدل درآمدی در دنیا وجود دارد که ما هم همین مسیرها را دنبال می‌کنیم. یک مدل، تبلیغات است. مسیر درآمدی دیگر، ترافیک است که دشواری‌هایی دارد و در نقطه خوبی قرار ندارد.
پریمیوم چطور؟
این در دنیا هم رایج بوده و شامل فروختن تیک‌آبی و سرویس‌های خاص و نسخه‌های پریمیوم است. با این حال، الان ما چیزی نمی‌فروشیم و همه سرویس‌ها رایگان است، اما درنظر داریم چند سرویس ارزش افزوده ایجاد کنیم و از آنها درآمد داشته باشیم، مثل فضای اختصاصی ابری. مورد دیگر موضوعات commission based است. یعنی کسی سرویس‌هایی می‌آورد و کارمزد می‌گیرد، مثل فروش شارژ و پرداخت قبض. مورد دیگر، پرداخت درون کانالی است که فروشگاه‌ها می‌توانند احراز هویت شوند و پست فروش کالا یا خدمت بگذارند. سپس کاربر فقط کافی است دکمه خرید را لمس کند و دیگر نیاز به «کارت به کارت» نیست. با این اوصاف باید یک زمان 7تا10ساله طی شود و شبکه‌سازی شکل بگیرد تا این مدل‌های درآمدی محقق شود.
مشوق‌ها
فرهاد مرادی درباره اینکه پیام‌رسان‌ها چه مشوق‌هایی برای جذب کاربران ایرانی می‌توانند ارائه کنند، گفت: پیام‌رسان‌های ایرانی در 2نقطه باید کار کنند. اول، کیفیت است که باید از یک سطح حداقلی برخوردار باشند که کاربران هنگام استفاده از پیام‌رسان آزرده نشوند. به‌نظرم این حداقل کیفیت شاید امروز وجود داشته باشد. دوم، خدمات داخلی است که می‌تواند نقطه تمایز پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی باشد. ما اینجا، هم دسترسی‌های بیشتری به زیرساخت‌های کشور داریم و هم نیاز مردم را باید بیشتر بشناسیم که بتوانیم خدماتی را ارائه کنیم که امکان استفاده، بیشتر شود. یکی از نمونه‌هایی که در خارجی‌ها دیده می‌شود زیرساخت‌های پرداخت است که در ایران نمی‌شود با زیرساخت‌های پرداخت خارجی کار کرد. بنابراین می‌توان از زیرساخت‌های پرداخت در داخلی‌ها استفاده کرد که یک مزیت رقابتی است. این موضوع با فرض صحبت درباره پیام‌رسان‌هاست وگرنه در سوپراپلیکیشن‌ها سرویس‌های پرداخت وجود دارند.
حضور در طرح اتصال متقابل پیام‌رسان‌ها
کارهای مربوط به توسعه را انجام داده‌ایم. در آینده هم این روند را گسترش خواهیم داد و کمتر از یک‌ماه دیگر یک به‌روزرسانی هم داریم تا امکانات سروش‌پلاس را بیشتر کنیم و کیفیت بهتری را به کاربران ارائه کنیم.