سهم فرهنگ از بودجه؛ 2درصد

علی ترابی-دبیر سرویس فرهنگ شهر

سهم اندک فرهنگ در لایحه بودجه سال آینده بار دیگر موجب نگرانی کارشناسان شد. در سال‌های گذشته سهم فرهنگ از کل بودجه کشور حدود 4درصد بود که در سال‌های اخیر با وجود تورم‌های فزاینده رو به کاهش گذاشته و در سال 1402به 2درصد رسید. این درحالی است که میزان اعتبار سهم فرهنگ از بودجه مصوب 1401، معادل 2.6درصد برآورد می‌شد اما در عمل به 2.4درصد تقلیل یافت. بنابراین به‌نظر می‌رسد با آن که سال 1402به پایان نرسیده ولی تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد که در بودجه سال‌ جاری حتی همان 2 درصد نیز تحقق نیابد. در فصل تصویب بودجه با آن‌که برخی نمایندگان مجلس دراین‌باره هشدار می‌دهند اما خانه ملت همچنان نسبت به این موضوع حساسیت چندانی ندارد.

فرهنگ طفیلی شرکت‌ها
محسن پیرهادی، عضو هیأت رئیسه مجلس ضمن اشاره به جایگاه فرهنگ در لایحه برنامه بودجه 1403 عنوان کرد: «متأسفانه لایحه بودجه تنها در تبصره ۱۳ به موضوع فرهنگ ورود کرده و در همین تبصره هم تأمین مالی بخشی از فرهنگ از طریق اختصاص درصدی از اعتبارات هزینه‌ای سایر دستگاه‌ها صورت گرفته است که شیوه تأمین اعتبار جایگاه فرهنگ را تقلیل خواهد داد؛ چرا که سبب می‌شود اقدامات فرهنگی، طفیلی شرکت‌ها و مؤسسات شود و می‌توان گفت با این سبک سیاستگذاری حوزه فرهنگی سربار دیگرحوزه‌ها خواهد شد.متأسفانه در لایحه بودجه از توجه به فرهنگ به‌معنای عام آن یا همان سـرمایه بزرگ رفتاری جهت تغییر، ارتقاء و بهبود رفتارهای اقتصادی و فرهنگ مصرفی جامعه نشانی وجود ندارد.»

سهم فرهنگ دیگران
با وجود نظرات مثبت برخی نمایندگان به افزایش سهم فرهنگ، طبق گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه کرده، درنسبت مقام مقایسه، در قانون بودجه سال 1400 که همزمان با سال 2021میلادی بوده، بودجه تعیین شده برای امور «فرهنگ،تربیت بدنی و گردشگری» و «فصل فرهنگ و هنر» به‌ترتیب ۹۹7میلیون و 226میلیون دلار(با نرخ دلار 20هزار تومان) است که نسبت به تولید ناخالص داخلی ایران در آن سال به‌ترتیب 69 هزارم(0.069) درصد و 16هزارم(0.016) درصد است. این درحالی است که در همین سال کل اعتباراتی که برخی از دولت‌های خارجی برای امور فرهنگی خود هزینه کردند بیش از 23برابر این نسبت بود؛ مثلا دانمارک با 1.62درصد و فرانسه با 1.45درصد و یا ژاپن با 0.41درصد وضعیت بهتری نسبت به کشور ما داشته‌اند.

سرانه اندک فرهنگی
در ایران با جمعیتی حدود 85 میلیون نفر، سرانه‌ای که در قانون بودجه سال 1402درنظر گرفته شد تنها 16دلار بود. در قانون بودجه سال 1400هم نزدیک به همین سرانه و حدود 12دلار (11.7دلار) برای ایرانیان درنظر گرفته شده بود. این درحالی است که در همان سال1400(2021میلادی) این سرانه در ایالات متحده آمریکا 184دلار، در کره‌ جنوبی 372 دلار و در دانمارک 1285دلار بود. کل فصل «فرهنگ و هنر» در بودجه ۱۴٠۲ با احتساب دلار (۲۳ هزار تومان) حدود ۴۶٠ میلیون دلار و با دلار(۴٠ هزار تومان) حدود ۲۶٠ میلیون دلار می‌شد. درحالی‌که فقط برای تولید فیلم «آواتار ۲» ساخته جیمز کامرون به‌صورت میانگین حدود ۴٠٠ میلیون دلار هزینه شد. البته خالی از لطف نیست که بدانیم فیلم «آواتار ۲» تاکنون بیش از 2 میلیارد دلار در جهان فروش داشته است. افزون بر اینها باید درنظر داشت که بخش قابل توجهی از بودجه فرهنگی کشور مربوط به حقوق و دستمزد است و عملا سهم اعتباری که بتواند به تولیدات اثرگذار ختم شود، بسیار ناچیز است هرچند که میزان تورم سالانه کشور اختلاف زیادی با افزایش اعتبارات فرهنگی دارد و همین موضوع عقب‌ماندگی سهم فرهنگ را مضاعف خواهد کرد.