کاسبی با درختکاری

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

کسب‌وکار درختکاری چند سالی است که رونق گرفته و افراد و نهادها به جای هدیه‌های معمول، سراغ شرکت‌ها و تشکل‌هایی می‌روند که از این سنت حسنه پول درمی‌آورند. از شرکت‌هایی که اساسا برای این منظور تاسیس شده‌اند تا تشکل‌های محیط‌زیستی و حتی برخی فروشگاه‌های اینترنتی اقدام به کاشت درخت می‌کنند؛ درختانی که نیاز است در مورد نوع گونه، محل کاشت، نحوه‌نگهداری و... زیرنظر نهاد متولی باشند؛ به‌خصوص اینکه بسیاری از این نهاد‌ها اعلام کرده‌اند که نهال‌ها را در اراضی‌عمومی و ملی می‌کارند. اگرچه کاشت درخت با هر نیتی امری پسندیده است، اما دانستن اینکه چه گیاهی برای کدام منطقه مناسب و کارآمد است، ضروری است؛ این درحالی است که مسئولان سازمان منابع‌طبیعی به‌عنوان متولی عرصه‌های ملی، ارتباط و نظارتی بر این نهادها ندارند.

درختکاری؛ از بیابان‌زدایی تا کسب دارایی‌های دیجیتال
شرکت‌ها و تشکل‌های زیست‌محیطی که اقدام به کاشت درخت با عناوین هدیه تولد، تولد نوزاد، یادبود درگذشتگان، سلامت‌خانواده، پاسداشت عشق، احیای زمین، هدیه سازمانی، فارغ‌التحصیلی و روزها و مناسبت‌ها می‌کنند، تعدادشان محدود است و هر زمان که سفارش دهید بسته به فصل، بین 7تا 10روزکاری برایتان درخت می‌کارند و فقط تا 2سال آن‌ را نگهداری می‌کنند؛ درحالی‌که میانگین نگهداری از نهال‌ها در طرح‌های جنگل‌کاری 5سال است. هیچ‌کدام اما تضمینی برای ماندگاری درخت پس از 2سال نمی‌دهند و درصورت خشک شدن نهال، بین یک تا 2سال اول، آن‌را دوباره می‌کارند. برخی نیز گیاه را در قبال دریافت مبلغی بیمه می‌کنند. آنها مدعی‌اند که این نهال‌ها 4-3ساله هستند و پر ریشه. اغلب هر 6‌ماه یک‌بار گزارش تصویری از وضعیت درخت به صاحب معنوی آن می‌دهند و موقعیت جغرافیایی گیاه را نیز در شناسنامه دیجیتال درخت می‌گنجانند، ولی مشاهده حضوری درخت‌ها منوط به اجازه ارگان صاحب عرصه است. البته گزارش‌گیری از نهال در برخی سایت‌ها نیز پولی است. برخی نیز مالکیت معنوی را پس از مدتی برای فروش عرضه می‌کنند. در کنار شرکت‌هایی که با هدف درآمدزایی تاسیس شده‌اند، خیریه‌ها، انجمن‌های‌اجتماعی و حتی فروشگاه‌های اینترنتی درختکاری را به‌عنوان یک خدمت قابل فروش ارائه می‌کنند، ولی معلوم نیست چه گونه‌ای را قرار است کجا بکارند و چگونه از آن نگهداری می‌کنند، برخی از سایت‌ها هم با وجود جمع‌آوری مبالغ قابل توجه، بدون ذکر دلیل پروژه کاشت درخت را لغو کرده‌اند.
نرخ کاشت درخت توسط این نهادها به‌عنوان هدیه بسیار با هم متفاوت است؛ گروهی با هدف جلوگیری از بیابان‌زایی برای کاشت گیاه تاغ 100هزار‌تومان و گروهی دیگر برای همان‌ گونه 500هزارتومان درنظر گرفته‌‌اند یا برای کاشت اُرس 480 و گروه دیگری 920هزارتومان می‌گیرند. شرکت‌هایی نیز به جای کاشت فیزیکی نهال، درخت را به‌صورت NFT (دارایی‌دیجیتال) ارائه و هدیه می‌دهند.
علاوه بر افراد، شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ نیز در کاشت درخت به نام برند خود اقدام می‌کنند. نرخ کاشت هر نهال نیز به نام یک شرکت بعضا متفاوت است.

کاشت درخت میوه در اراضی ملی جرم است
سیدیوسف مرادی، مدیرکل مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی: سازمان منابع طبیعی از کاشت درخت برای رسیدن به هدف کاشت یک‌میلیارد درخت استقبال می‌کند. کاشت درخت از سوی شرکت‌ها، خیریه‌ها و سمن‌ها فعالیت جدیدی است، ولی کاشت هر گونه گیاهی در اراضی ملی باید با مجوز سازمان منابع طبیعی صورت بگیرد.
هیچ‌کس حق ندارد درخت مهاجم  یا غیربومی در اراضی ملی و عمومی بکارد. به‌طور مثال کاشت درخت اکالیپتوس، پالونیا و... به‌دلیل مهاجم بودن ممنوع است. (فقط یک گونه از اکالیپتوس برای زراعت چوب مجاز است) کاشت هرگونه درخت میوه در اراضی ملی جرم است و کاشت گونه‌های یک رویشگاه در رویشگاه دیگر نیز ممنوعیت علمی دارد؛ مثلا نباید گونه هیرکانی را در زاگرس کاشت. سازمان منابع طبیعی نیز هرجا چنین تخلفی ببیند، حتی اگر درخت ثمر هم داده باشد، آن را قلع و قمع می‌کند. کاشت نهال در اراضی ملی علاوه بر اینکه می‌تواند منجر به تصرف غیرقانونی اراضی شود، می‌تواند خسارت زیادی هم به اکوسیستم منطقه وارد ‌کند. عمده کسانی که به‌صورت داوطلبانه با سازمان منابع طبیعی همکاری می‌کنند به این مسائل واقفند. سازمان منابع طبیعی نیز حتی در طرح‌های احیای جنگل‌ نمی‌تواند گونه شمال البرز را در جنوب آن بکارد. فارغ از اینکه این‌گونه در طبیعت ممکن است بقا نیابد، به منابع‌آبی نیز آسیب وارد می‌شود و بیماری‌های یک گونه را به مناطق دیگر منتقل می‌کند؛ بنابراین کاشت درخت مستلزم گرفتن مجوز از سازمان منابع طبیعی است.