یاران نیمکت‌نشین آتش‌نشانی

مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار

با کاورهای قرمز و زرد رنگ متحدالشکلی که بر تن دارند از دیگران متمایز شده‌اند. مرد و زن، نوجوان و کهنسال، خانه‌دار و محصل، شاغل و بازنشسته،  متاهل و مجرد و... ویژگی‌ها و مشخصات ظاهری و شباهت‌ها و تفاوت‌هایی است که بین ده‌ها هزار نیروی مردمی داوطلب آتش‌نشان به چشم می‌خورد، اما این جمعیت پرتعداد و پرشمار در باطن یک وجه مشترک و شباهت بزرگ دارند. نقطه مشترک همه آنها علاقه و اشتیاق برای آموختن و کمک کردن به دیگران در روز مبادا و بزنگاه حوادث است.

67هزار فعال داوطلب در آتش‌نشانی
شور و اشتیاق درمیان نیروهای داوطلب موج می‌زند و  در اینجا اصلا خبری از رخوت و بی‌حوصلگی نیست؛ حتی برای انجام کارهای ساده و پیش‌پا افتاده‌ای مثل جابه‌جایی یک صندلی، نه‌تنها کسی پا پس‌نمی‌کشد که برای انجام آن چند نفر داوطلب می‌شوند و پا پیش می‌گذارند. در این جمع، خبری هم از منیت و بالا‌دستی و پایین‌دستی نیست؛ آنهایی که بیشتر خاک اینجا را خورده‌اند و در این گروه موسپید کرده‌اند، بیشتر از دیگر اعضای گروه فعال هستند و جنب و جوش دارند. موضوع دیگری که جلب توجه می‌کند، حضور خانوادگی ازجمله مادر و فرزندی برخی از اعضاست. یک کودک شیرخواره که چند‌ماه بیشتر ندارد و در آغوش مادرش آرام گرفته است، کوچک‌ترین عضو این گروه بزرگ به شمار می‌رود. البته در اینجا تمام اعضا مانند و به مثابه یک خانواده هستند و اتحاد، صمیمیت و همدلی این جمع مثال‌زدنی است. حدود 67هزار آتش‌نشان داوطلب در سازمان آتش‌نشانی فعال هستند که این خانواده بزرگ به مرور گرد آمده است. به‌صورت تقریبی هرسال 2تا 3هزار نیروی داوطلب جذب سازمان آتش‌نشانی شده و آموزش دیده‌اند تا امروز شاهد تشکیل یک جمعیت چند ده هزار نفری باشیم.

آموزش یک‌میلیون شهروند در سال
یکی از کارهایی که توسط آتش‌نشان‌های داوطلب انجام می‌شود، آموزش‌های شهروندی است. حدود 170نفر از آتش‌نشان‌های داوطلب به‌عنوان مربی این سازمان فعالیت می‌کنند؛ همان مربی‌هایی که به اماکن مختلف ازجمله مدارس، مساجد و سراهای محله می‌روند و به شهروندان علاقه‌مند آموزش چهره به چهره می‌دهند. سالانه حدود یک‌میلیون نفر از تهرانی‌ها توسط این گروه از آتش‌نشان‌های داوطلب آموزش می‌بینند. فاطمه غریبی از سال‌1391 به‌عنوان آتش‌نشان داوطلب فعالیت می‌کند و امروز به‌عنوان نیروی داوطلب و مربی سازمان، وظیفه آموزش شهروندان را برعهده دارد. او درباره هدف و انگیزه خودش از این کار می‌گوید: «تمام انگیزه و هدف من از فعالیت به‌عنوان آتش‌نشان داوطلب این است که به مردم آموزش و آگاهی بدهم تا بتوانند از بروز حوادث احتمالی پیشگیری کنند و اگر خدایی ناکرده حادثه‌ای رخ داد، با آموزش‌های اولیه که دیده‌اند مراقب خودشان و دیگران باشند.» هرچند حضور بانوان در جمعیت داوطلبان آتش‌نشانی بیشتر و پررنگ‌تر به‌نظر می‌رسد، اما آقایان هم حضور فعالی در این گروه دارند. کیان خیرالهی ازجمله این آقایان است: «از سال 1398آتش‌نشان داوطلب هستم و کلاس سطح C و B را پشت سر گذاشته‌ام. نکاتی که در اینجا یاد گرفته‌ام خیلی به کارم آمده و قطعا در آینده و در تنگناها به کارم خواهد آمد. در مجموع داوطلب آتش‌نشانی بودن تجربه خوب و مفیدی برای من است.» تا پایان آبان‌ماه 764هزار و 563نفر از شهروندان از مربیان سازمان که از نیروهای داوطلب آتش‌نشانی هستند، آموزش دیده‌اند. یکی از مربیان سازمان آتش‌نشانی که در آموزش این تعداد از شهروندان مشارکت داشته است، معصومه گوهری است که از سال 1389به‌عنوان نیروی داوطلب فعالیت می‌کند. او درباره حضور 12ساله‌اش در بین نیروهای داوطلب آتش‌نشانی و هدف و انگیزه‌اش از این کار می‌گوید: «واقعیت این است که برای ارتقای جامعه بحث حوادث نیاز به کارهای فرهنگی و آموزشی داریم. اگر فعالیت‌ها و آموزش‌های من در تمام این سال‌ها فقط جان یک انسان را نجات داده باشد یا از وقوع یا گسترش یک حادثه جلوگیری کرده باشد، احساس می‌کنم که وظیفه و رسالت خودم را انجام داده‌ام.» بعضی از نیروهای داوطلب مانند فرزانه امینی که ورودی سال‌1388 است، بالغ بر 13سالی می‌شود که در این گروه فعالیت دارد: «از سال 91تا 93دوره‌های مربیگری را گذراندم. با توجه به اینکه آدم فعال و پرانرژی هستم علاقه‌مند بودم تا به‌عنوان نیروی داوطلب فعالیت کنم. درحال حاضر هم رسالت و هدف ما رساندن پیام ایمنی به جامعه است؛ حتی اگر در حد یک نکته کوچک باشد.»

اگر رسمی بودم، بازنشسته می‌شدم
برخی از اعضای این گروه حدود 2دهه است که به‌عنوان آتش‌نشان داوطلب فعالیت می‌کنند. یکی از قدیمی‌های این گروه امیرحسین انصاری است و به قول خودش اگر نیروی رسمی سازمان بود تا‌کنون به مرز بازنشستگی رسیده بود: «ورودی سال 1384هستم. مردم تصور نکنند داوطلب بودن فقط برای سازمان آتش‌نشانی است؛ می‌توانیم از آموزش‌هایی که می‌بینیم در زندگی روزمره خودمان استفاده کنیم. ان‌شاء‌الله که برای کسی پیش نیاید، اما اگر مشکلی در خانه خودتان پیش بیاید، از آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی تا افتادن از ارتفاع می‌توانید از این آموزش‌ها استفاده کنید. برخلاف دیگران که می‌گویند حادثه هیچ‌وقت خبر نمی‌کند، ما می‌گوییم حادثه همیشه خبر می‌کند. درواقع اتفاق و حادثه‌ای که امروز برای من می‌افتد، به شما هشدار می‌دهد که این اتفاق یک روز برای شما هم رخ خواهد داد! کوچک‌ترین فایده داوطلب بودن این است که در حوادث می‌توانیم نجات‌دهنده و محافظ خانواده خودمان باشیم.»

استفاده از ظرفیت نیروهای داوطلب برای زلزله احتمالی تهران
پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر ایران: «یکی از ظرفیت‌های بسیار مهمی که می‌تواند در بسیاری از موارد چه در بحث پیشگیری و چه در بحث عملیات به ما کمک کند، ظرفیت همین داوطلبان چه در سازمان آتش‌نشانی و چه جمعیت هلال‌احمر است. الحمدلله سازمان آتش‌نشانی به‌درستی توجه ویژه‌ای به موضوع نیروهای داوطلب‌ دارد و درحال تقویت و استفاده از چنین ظرفیت بزرگ و مهمی است که در حوادث و مباحث زیادی می‌تواند کمک‌حال مردم و نیروهای امدادی باشد. وقتی که یک داوطلب آموزش‌های لازم را پشت سر می‌گذارد، یعنی برای هر حادثه و ماموریتی ازجمله بحث کمک و امدادرسانی در حوادث بزرگی چون زلزله احتمالی شهر تهران، دانش لازم و آمادگی کافی را دارد. اصولا در حوادث بزرگی چون زلزله بهترین راه‌حل استفاده از ظرفیت و توان همین نیروهای داوطلب است.»

افزایش نیروهای داوطلب به 100هزار نفر
قدرت‌الله محمدی، رئیس سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران: «نیروهای داوطلب در گروه‌های مختلف سطح‌بندی شده‌اند و بر همین اساس مشخص شده که هر کدام از این گروه‌ها و نیروهای داوطلب در چه سطحی می‌توانند عمل کنند و چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؛ بر همین اساس وظیفه یک گروه آموزش است، یک گروه وظیفه مربیگری دارد و یک گروه هم در سطح بالاتر آموزش دیده‌اند که اگر در شهر تهران حادثه احتمالی رخ داد، به صحنه بیایند و در کنار نیروهای آتش‌نشانی کمک کنند؛ کارها و کمک‌هایی از قبیل پشتیبانی و برقراری نظم و... که در این بخش فعلا حدود 400نفر از نیروهای داوطلب می‌توانند به ما کمک کنند. کل جمعیت داوطلب ما در آتش‌نشانی تهران درحال حاضر بالغ بر 60هزار نفر است که طی 2سال آینده ان‌شاءالله باید این تعداد به 100هزار نفر برسد. استفاده مناسب و حداکثری از ظرفیت نیروهای داوطلب آتش‌نشانی تقریبا تازه شروع شده و هنوز جا برای کار در این حوزه بسیار زیاد است. می‌خواهیم از این ظرفیت عظیم مردمی به نحو مطلوب استفاده کنیم.»