شاخ مجازی؛ مهمان ناخوانده تئاتر

فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

این روزها بازار تولید و اجرای تئاتر در تماشاخانه‌های دولتی و خصوصی داغ داغ است؛ نمایش‌هایی که گاهی در ترافیک اجرا می‌مانند و برخی از گروه‌ها هم برای ادامه اجرایشان از سالن‌های دولتی به‌خصوصی کوچ کرده و تلاش می‌کنند، نمایش خود را برای اجراهای بیشتر از یک‌ماه روی صحنه نگه دارند. در آخرین روزهای پاییز بیش از 90نمایش در تماشاخانه‌های پایتخت اجرا می‌شوند؛ نمایش‌هایی که بیشتر آنها برخلاف دهه‌های گذشته، ترجیح داده‌اند از متون ایرانی استفاده کنند؛ نمایش‌هایی که با میانگین بلیت 100هزار تومان روی صحنه می‌روند. اما با نگاهی گذرا به فروش بلیت در تماشاخانه‌ها کف بلیت‌ها از 50هزار تومان شروع شده و سقف فروش بلیت تئاتر در پایتخت به 500هزار تومان هم می‌رسد. گسترش اجرا در تماشاخانه‌ها و حضور گروه‌های نمایشی می‌تواند یک شروع دوباره برای تئاتری باشد که تا سال پیش از یک رکود نسبی برخوردار بود. اما این کمیت چقدر در افت کیفیت مؤثر بوده برای نمایش‌هایی که تماشای‌شان چنگی به دل مخاطب نمی‌زند؟ افت کیفیت در کوتاه‌مدت شاید مشکلی را برای فعالان این حوزه و حتی تماشاگران ایجاد نکند، اما به اعتقاد بسیاری باعث می‌شود که تئاتر کشور، دیگر آن کیفیت اجرای گذشته را نداشته باشد؛ با توجه به شرایط اقتصادی امروز گروه‌ها برای اجرای خود، کمترین وقت را می‌گذارند و برای آوردن تماشاگر به سالن از هر ترفندی استفاده می‌کنند.

وقتی تماشاگر نادیده گرفته می‌شود
در دهه‌های قبل، اگر یک نمایش بهترین کیفیت را در کارگردانی و بازیگری داشت، حتی برای 3ساعت می‌توانست تماشاگر را روی صندلی بنشاند و تماشاگر تئاتر از تماشای اجرا لذت می‌برد، اما حالا دیگر کسی حوصله تماشای هملت، اتللو یا نمایشنامه چندساعتی را حتی با بهترین کیفیت ندارد. حالا اگر این نمایش کیفیت پایین هم داشته باشد به‌طور حتم تماشاگر ترجیح می‌دهد بهای بلیت را در این وضعیت سخت اقتصادی هزینه کار فرهنگی و... دیگر کند.

پیشکسوتان در صحنه تئاتر
شاید برای برخی از تماشاگران حضور قدیمی‌ها در تئاتر جذاب باشد؛ بازیگران پیشکسوتی که در برخی از نمایش‌ها حضور دارند؛ اما همین نمایش‌ها هم نتوانسته‌اند به لحاظ کیفی تماشاگر را راضی از سالن خارج کنند.

مشکلی به نام اقتصاد
تماشاگر امروز تئاتر دیگر به لحاظ مادی توانایی تماشای2 یا3 اجرا در‌ ماه را به‌خاطر گرانی بلیت ندارد و ترجیح می‌دهد حداقل بتواند یک اجرای خوب تماشا کند. تجربه نشان داده با وجود تبلیغات ناقص تئاتر در فضای مجازی و... باز هم نقل سینه به سینه بزرگ‌ترین تبلیغ برای تماشای یک نمایش است. شاید حضور یک بلاگر، چهره و... باعث شود که در هفته اول اجرا سالن پرشود، اما اگر نمایش کیفیت قابل‌تاملی نداشته باشد، به‌طور حتم اجرا، تماشاگرش را از دست می‌دهد که البته عکس این قضیه نیز در تئاتر دیده می‌شود.

بازگشت بازیگران تلویزیون به صحنه
بسیاری از بازیگران تلویزیون که حالا دلیلی برای حضور در سریال‌های تلویزیونی نمی‌بینند هم به‌خاطر افت بیننده تلویزیون و هم درآمد کمی که دارند به صحنه تئاتر برگشته‌اند؛ بازیگرانی که حتی پیشینه قابل‌توجهی در تئاتر داشته و دارند، اما به‌خاطر کیفیت پایین اجرا، نمایش‌شان فروش بسیار کمی داشته و تماشاگر اندکی را جذب کرده‌اند.

مکث
استفاده از محبوبیت بلاگرها
برخی از کارگردانان تئاتر در تلاش هستند که به هر نحوی که شده، تماشاگر را به سالن بکشانند؛ از حضور بازیگران قدیمی گرفته تا قهرمان المپیک ورزشی، بلاگرها و... که به تازگی اتفاق می‌افتد. شاید بخشی از حضور این افراد از نگاه کارگردان دلیل خاصی دارد! اما به‌نظر می‌رسد دلیل عمده حضور آنان برای پر کردن صندلی‌های سالن نمایش است.