همزیستی با زلزله

زهرا خلجی- روزنامه‌نگار

ایران در میان 2صفحه تکتونیکی اروپا، آسیا و عربستان قرار دارد که زلزله‌های مخرب متعددی را بر کشور تحمیل کرده است. آگاهی همگانی از زوایای متعدد زمین‌لرزه و آمادگی همگانی برای چگونگی مواجهه با این پدیده طبیعی، می‌تواند در زمینه کاهش خسارات ناشی از زلزله راهگشا باشد. برگزاری سالانه مانور سراسری زلزله و ایمنی در مدارس یکی از شیوه‌های ارتقای آگاهی و آمادگی عمومی جامعه است. امسال 8آذر و به بهانه برگزاری بیست و پنجمین مانور سراسری زلزله و ایمنی محمدحسن بازیار، رئیس  پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به پرسش‌های همشهری پاسخ داده است.

از شناخت تا لزوم اجرای مانور
«زلزله بلا نیست، بلکه یک پدیده طبیعی است». این جمله را بازیار می‌گوید. او به‌عنوان رئیس یکی از اصلی‌ترین سازمان‌های دخیل در امور تحقیق، شناسایی و آموزش درباره زلزله، معتقد است تا زمانی که انسان به‌جای آموزش برای مواجهه اصولی با این پدیده، از زمین‌لرزه بترسد،به آن به چشم یک بلای طبیعی نگاه می‌کند. این نگرش، مانعی است در مقابل همزیستی معقول با این پدیده طبیعی. بنابراین پیش از هر چیزی، شناخت صحیح، اصولی و علمی زلزله و کسب معرفت شناختی از آن، می‌تواند گامی مؤثر در راستای مواجهه صحیح انسان با زلزله و همزیستی منطقی با آن باشد. به‌عقیده او مواجهه درست و بدون نگرانی با زلزله، جز با آموزش‌های درست و عملی امکان‌پذیر نیست. بازیار می‌گوید: «پژوهشگاه در شروع تلاش کرده تا نقطه ثقل آموزش را در مدارس و رده‌های سنی کودک و نوجوان قرار دهد. هرچند که به همین مقدار بسنده نکردیم و پس از گذشت چندین سال و با توجه به نیاز جامعه، موضوع جامعه محوری آموزش‌های مرتبط با زلزله را نیز مدنظر قرار داده و از سال95با انعقاد تفاهمنامه‌ای که بین وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری کشور و آموزش و پرورش و نیز جمعیت هلال‎احمر، شهرداری تهران و صداوسیما به امضا رسید، «ستاد عالی آمادگی عمومی در برابر زلزله» تشکیل و مقرر شد که این ستاد برنامه‌هایی را به‌منظور ارتقای آمادگی مردم و ترویج فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در سطوح محلی تا ملی، در چارچوب مانور سالانه زلزله در سطح محله‌ها به اجرا بگذارد. این رویکرد جدید با عنوان «مدرسه ایمن- جامعه تاب‌آور» شناخته می‌شود.

آگاهی‌بخشی جمعی
بازیار درباره لزوم اجرای برنامه‌های پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی برای مانور زلزله، گفت: «کشور ما در منطقه‌ای لرزه‌خیز قرار دارد، با توجه به این شرایط، نیاز به برنامه‌ریزی‌های خاصی داریم که بخشی از آن در حوزه قوانین و مقررات ساخت‌وساز است تا در اثر زلزله، تلفات و خسارات کمتری داشته باشیم. بخش دیگر به موضوع آمادگی و تاب‌آوری جامعه مربوط است.»

پیش‌بینی زلزله
پیش‌بینی زلزله از اصلی‌ترین مواردی است که مردم به‌دنبال اخبار تازه از آن هستند. بازیار می‌گوید: «در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری به دنبال بهره‌گیری از سیستم‌های هشدار سریع زلزله است. این سیستم خوب است و بسیاری از کشورها هم این فناوری را دارند. ولی لازم است از خود بپرسیم، این پیش‌بینی قرار است چه کار کند؟ هشدار سریع ممکن است بتواند 15ثانیه قبل از خرابی ناشی از زلزله یا رسیدن امواج در فاصله 40کیلومتری نسبت به کانون زلزله، ما را خبر کند. این یعنی اگر یکی از گسل‌های تهران فعال شود، این سیستم هشدار سریع، 10ثانیه فقط به درد مردم کرج می‌خورد.»

تامین برق زمین با انرژی زلزله

بازیار با نگاهی خوش‌بینانه به زلزله، از پتانسیل این پدیده برای تامین انرژی چنین گفت: «انرژی ای که از یک زلزله 4ریشتری ساطع می‌شود، معادل بمب اتمی هیروشیماست. اگر بشر بتواند انرژی‌ای که زیر زمین وجود دارد را ذخیره‌سازی کند، هر زلزله 6ریشتری، برای10تا 20سال می‌تواند برق کل زمین را تامین کند. کافی است جامعه علمی 50سال برای این کار وقت بگذارد تا بتواند انرژی زلزله را ذخیره کرده و به این ترتیب دیگر نه به نفت احتیاج است نه انرژی اتمی و نه سایر انرژی‌های تجدیدپذیر.»