نذر هزارساله پایتخت

نام نذر: سمنوپزان
محل ادای نذر: محله دولاب

ماجرای نذر سمنو با تاریخ کهن محله دولاب گره خورده است. قدیمی‌های دولاب معتقدند عمر مراسم سمنو‌پزان با تاریخ ساخت تکیه‌چال و مسجد پیر که جزو قدیمی‌ترین بناهای پایتخت به شمار می‌روند، یکسان است. اهالی دولاب روی قدمت و سنت‌های این محله که از سده‌های قبل سینه به سینه چرخیده و به نسل جدید منتقل شده تعصب خاصی دارند. بسیاری از آنها از تکیه‌چال به‌عنوان قدیمی‌ترین تکیه ایران نام می‌برند و برخی دیگر مسجد پیر را نخستین مسجد تهران می‌دانند. برخی از اهالی درباره سنت پخت سمنو در این محله قدیمی هم ادعای مشابهی را مطرح می‌کنند و بر این باورند که برپایی مراسم سمنوپزان در دولاب تاریخ هزارساله دارد. حسین قربانی، عضو شورایاری محله دولاب، می‌گوید: «در تاریخچه محله دولاب آمده که سمنو را نذر حضرت زهرا(س) می‌کردند و مراسم سمنوپزان به نذر حضرت زهرا(س) معروف شد.» اینکه چه کسانی برای نخستین بار مراسم سمنوپزان را در محله دولاب برپا کردند هم یک ماجرای تاریخی دارد و به زیست طایفه‌های سادات در دولاب قدیم مربوط می‌شود. قربانی می‌گوید: «دولاب از روزگار قدیم، محل زندگی طایفه‌های سادات بوده و نوادگان آنها هنوز در این محله زندگی می‌کنند. به‌عنوان نمونه، می‌توان به طایفه هاشمی یا موسوی اشاره کرد که «دولابی» به پسوند فامیلی خانوادگی آنها اضافه شده است. این طایفه‌ها برای نخستین بار نذر سمنو را در دولاب ادا کردند و بقیه اهالی دولاب که ارادت خاصی به سادات داشتند برای ادای احترام به آنها مراسم سمنو‌پزان را در روز وفات حضرت زهرا(س) در خانه‌هایشان برپا کردند. با گذشت زمان، مراسم سمنو‌پزان صرفاً در چنین روزی برپا نمی‌شد و مردم در مناسبت‌های مختلف سمنو می‌پختند و نذر می‌کردند.» چنین ماجرایی به واقعیت نزدیک است؛ چراکه اهالی دولاب از سال‌های دور تاکنون ارادت خاصی به طایفه‌های سادات دارند. سیدمحمود موسوی از طایفه سادات دولاب در دوره قاجار بود که نزد اهالی این محله احترام فراوانی داشت. او کسی بود که وقتی وثوق‌الدوله مسیر رسیدن آب به زمین‌های کشاورزی دولاب را بست، دست به دعا برد و قنات برای مدتی خشک شد. بعد از این ماجرا وثوق‌الدوله از در آشتی وارد شد و با فرستادن یک جلد قرآن برای سیدمحمود موسوی، پرچم صلح با اهالی دولاب را بالا برد. قدیمی‌های دولاب روایت می‌کنند که بعد از دلجویی وثوق‌الدوله و تغییر مسیر آب به سمت دولاب، قنات با دعای سیدمحمود موسوی پر از آب شد. سیدمحمود هاشمی دولابی، یکی از قدیمی‌های محله دولاب، می‌گوید: «پخت نذری در مراسم مذهبی یکی از سنت‌های طایفه سادات دولاب به‌حساب می‌آید که با تاریخ و تار و پود این محله عجین است. دلیلش هم این است که دولاب در روزگار قدیم مملو از محصولات کشاورزی بود؛ از گندم برای پخت سمنو گرفته تا عدس برای پخت عدسی. نقل است که عدسی جزو نخستین غذاهایی بوده که در دولاب نذر می‌کردند. حتی گفته می‌شود مردم به سختی آب تهیه می‌کردند و نان نذری می‌پختند تا اینکه نذر سمنو پا گرفت و تا امروز ادامه پیدا کرده است.» مراسم سمنو‌پزان چنان با فرهنگ و سنت دولاب آمیخته شده که اهالی این محله معتقدند صاحب اصلی مراسم سمنوپزان حضرت زهرا(س) است.