تهران در انتظار برج‌های اضطراری تخلیه گاز

گروه شهری

این روزها خبر آمادگی تهران در برابر زلزله در لیست پیگیری‌های اهالی پایتخت قرار گرفته است و هر مقام‌مسئولی آمار و ارقامی متناسب با حیطه وظایف خود در این رابطه ارائه می‌دهد؛ از میزان تخریب زلزله گرفته تا تاب‌آوری شهر در برابر کابوس زلزله، هر یک به‌نحوی زنگ هشدار برای روبه‌رو شدن با زلزله احتمالی شهر را به صدا درآورده‌اند.
یکی از موضوعات مهم برای آمادگی در برابر زلزله مربوط به قطع سریع گاز و برق در تهران است تا از حوادث احتمالی بعد از زلزله جلوگیری شود. در سال‌های گذشته عنوان شده است که برای قطع گاز و برق تمهیداتی اندیشیده شده، اما در این میان باقی ماندن گاز در لوله‌های گاز هنوز جای نگرانی دارد.
با تکیه بر یک مصوبه در سال96 تلاش شد تا سازمان مدیریت بحران تهران و شرکت گاز استان تهران دست به ایجاد برج‌های اضطراری تخلیه گاز در مناطق مختلف تهران بزنند؛ موضوعی که با وجود پیگیری اعضای شورای شهر و مدیریت شهری هنوز از سوی شرکت گاز به مرحله اجرا نرسیده است. تاکنون ۲۳نقطه در تهران برای این کار شناسایی شده که اداره گاز باید در آنها برج‌های ۶۰ تا ۸۰ متری برای تخلیه اضطراری گاز باقی مانده در لوله‌ها در زمان زلزله احتمالی را ایجاد کند. رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران و استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با همشهری به بررسی میزان آمادگی مسئولان پایتخت و شرایط زیرساخت‌ها در هنگام وقوع زلزله پرداختند.

مسئولیت کار را به شهرداری بسپارید

حجت السلام والمـسلمیـن محمـدآقـامیـری رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران: برآوردی که ما با تکیه بر اطلاعات ارائه شده در حوزه زلزله به‌دست آورده‌ایم، ‌ما را به این نتیجه رسانده است که تهران در معرض خطر زلزله‌ای بزرگ قرار دارد. این موضوع بارها از سوی استادان دانشگاهی حاضر در کارگروه تاب‌آوری شهر تهران در برابر زلزله، مطرح شده است.
بدون شک زلزله در تهران خسارت زیادی به بار خواهد آورد و ما باید آمادگی لازم را در این رابطه داشته باشیم. اینکه آمار 20درصدی در رابطه با آمادگی تهران در برابر زلزله مطرح می‌شود، یک آمار خوش‌بینانه است؛ چرا که مواردی که تهران به آن نیاز دارد تا با کمترین خسارت از گردنه زلزله عبور کنیم، در جایگاه قابل‌قبولی قرار ندارد.
در بحث آمادگی، موضوعات مختلفی مورد توجه است، اما به‌دلیل نبود هماهنگی لازم، این موضوعات به سرانجام نمی‌رسند؛ به‌عنوان مثال در بحث برج‌های تخلیه اضطراری گاز با وجود تأکید بسیار، به هیچ دستاوردی نرسیده‌ایم.
۲۳نقطه برای این موضوع شناسایی شده است؛ اداره گاز برای ایجاد این برج‌های ۶۰‌تا‌۸۰متری به فضای ۴۰۰متری احتیاج دارد تا در زمان وقوع زلزله گازهای باقی‌مانده در لوله‌ها را به سرعت تخلیه کند. باید دانست که ۳.۵میلیون مترمکعب گاز زیر تهران وجود دارد که کارشناسان ژاپنی که چند‌سال پیش به تهران آمدند، اعلام کردند که قبل از اینکه ریزش آوار در زلزله‌های بالای 7ریشتر جان مردم را بگیرد، شاهد انفجار علمک‌های گاز خواهیم بود.
زمانی که مسئولیت با شهرداری نیست، سازمان گاز باید این موضوع را پیگیری و زمین‌های لازم را خریداری یا اجاره کند و در نهایت با هماهنگی شهرداری کارها را به انجام برساند، اما متأسفانه مسئولان شرکت گاز منتظر هستند تا شهرداری به آنها زمین بدهد؛ درحالی‌که برای شهرداری مسئولیتی در این حوزه تعریف نشده است. در این شرایط اگر شهرداری متولی کار باشد، خود وارد میدان می‌شود و بحث تأمین بودجه و ایجاد این برج‌ها را پیگیری می‌کند.
در حوزه آمادگی قبل از زلزله، ما نیازمند اصلاح زیرساخت‌های برق، آب و گاز شهر هستیم تا تاب‌آوری کافی را داشته باشند، اما این موارد هنوز آمادگی لازم را ندارند.
نباید فراموش کرد که زلزله تهران یک بحث محدود به شهر تهران نیست و باید یک نگاه ملی به این موضوع داشت. شهر تهران به‌عنوان پایتخت باید مورد توجه قرار بگیرد و متولی خاصی داشته باشد. با نگاه به شرایط مدیریت شهر می‌توان به این نتیجه رسید که این جایگاه متعلق به شهرداری تهران است. اساس ایده واگذاری مسئولیت آمادگی در برابر زلزله به شهرداری تهران این است که از این طریق یک نگاه ملی ایجاد و بودجه ملی برای مقاوم‌سازی‌ شهر در برابر زلزله درنظر گرفته شود.
برای مقاوم‌سازی‌ شهر تهران اعم از زیرساخت و تأسیسات باید نگاه خاصی ایجاد شود؛ این ایده نمی‌خواهد تمام مسئولیت را بر دوش شهرداری بیندازد؛ چراکه شهرداری امکان مالی کافی در این رابطه ندارد؛ به‌عبارت دیگر ما خواهان ایفای نقش هماهنگ‌کننده شهرداری در موضوع زلزله و تخصیص بودجه ملی هستیم.
این ایده را با مدیران شهرداری و شخص شهردار مطرح کرده‌ایم و گفته‌ایم که نقشه راه ما در کارگروه تاب آوری شهر تهران این است که متولی زلزله تهران، شهرداری باشد. خوشبختانه مدیریت شهری با این موضوع موافق بود و استقبال کرد؛ چراکه بسیاری از مشکلات مربوط به بودجه آمادگی در برابر زلزله را از این طریق می‌توان حل و فصل کرد. ما باید از نظر کارشناسی این ایده را پیگیری کنیم. بحث تعصب برای داشتن یک مسئولیت نیست و نگاه ما این است که ورود شهرداری به این مسئولیت موجب می‌شود تا امور بهتر پیش بروند.
به‌طور کلی ایده واگذاری مسئولیت آمادگی در برابر زلزله تهران به شهرداری، کمک‌کننده خواهد بود. ما در تلاش هستیم تا در کارگروه تاب‌آوری شهر تهران در برابر زلزله، دست به تدوین لایحه‌ای زده و از این طریق واگذاری مسئولیت به شهرداری را اجرایی کنیم. براساس این لایحه می‌خواهیم که یک معاونت جدید ذیل شهرداری تهران تحت عنوان تاب‌آوری شهر تهران در برابر زلزله تشکیل و شرح وظایف تحت عنوان این معاونت تدوین شود.

دستگاه‌های اجرایی در مورد زلزله چندان هماهنگ نیستند

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله: شهرداری در موضوع زلزله باید پیشگام شود و جلوی توسعه پرخطر شهر در برابر زلزله را بگیرد و همچنین آموزش‌ برای چگونگی مواجهه با زلزله، بازسازی و نوسازی راه‌ها و شریان‌های حیاتی براساس سناریوهای رخداد زمین‌لرزه‌های شدید در تهران و جلوگیری از توسعه پرخطر در مناطق با احتمال آسیب بالا و برنامه‌ریزی برای دپوی اقلام موردنیاز خوراکی و بهداشتی به میزان کافی در هر منطقه را پیگیری کند. از سوی دیگر باید سازمان‌ها و استان‌های معین برای هر منطقه از شهر تهران برنامه‌ریزی کنند و همکاری برای آشناسازی این سازمان‌ها و استان‌های معین انجام شود.
تهران در حوزه‌های مختلف نیاز به آمادگی دارد و در رابطه با مدیریت تخریب لوله‌های گاز در تهران نیز اقداماتی همچون نصب شیرهای قطع گاز انجام شده است، اما همچنان کاری در مورد گاز باقی‌مانده در لوله‌های گاز پس از قطع گاز در هنگام زلزله انجام نشده است. درصورت وقوع یک زمین‌لرزه شدید در نزدیکی یا داخل شهر تهران آسیب قابل‌توجهی به زیرساخت‌های حیاتی مانند برق، گاز و آب وارد می‌شود. پس از یک زمین‌لرزه بزرگ، حاکمیت باید برای ارائه خدمات اضطراری و تامین امنیت، برق و آب آماده باشد و برای بازگشت به شرایط عادی، برنامه از قبل نوشته شده، لازم است. وقتی شهری به این بزرگی وجود دارد باید قبول کرد که ممکن است در شرایط اضطراری امکانات حیاتی اولیه قطع شود.
میزان آمادگی در برابر زلزله هنوز در همه جنبه‌های مختلف برای شهر تهران به‌صورت علمی سنجیده نشده است. البته چند مطالعه طی دهه اخیر در مورد برخی از جنبه‌ها و بعضی از مناطق شهر تهران انجام شده که میزان آمادگی را در حدود کمتر از 10درصد تا حدود 20درصد نشان می‌دهد که لازم است کار مفصلی در این مورد انجام شود.
نباید فراموش کرد که هماهنگی رسمی و قانونی براساس برنامه‌های وزارت کشور ذیل شورای‌عالی مدیریت بحران وجود دارد. مسئله البته آن است که این هماهنگی رسمی و سازمانی چقدر جنبه عملیاتی و حرفه‌ای دارد. در این زمینه بخش‌های مختلفی از دستگاه‌های اجرایی با هم و با دستگاه‌های علمی هماهنگ و گاهی حتی آشنا هم نیستند. این موضوعی است که باید روی آن کار زیادی انجام شود. در رابطه با ایده واگذاری مسئولیت آمادگی در برابر زلزله تهران به شهرداری، باید گفت که شهرداری سازمانی به نام سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران دارد. این سازمان حدود 20سال است که مشغول به فعالیت است و به‌نظر بهترین سازمانی از نوع خود است که در ایران شکل گرفته است. به لحاظ علمی می‌توان انتظار داشت این سازمان مرکز هماهنگی برای زلزله تهران و شرایط اضطرار باشد.