یک حقوقدان در گفت‌وگو با همشهری سرنخ از راه‌های حفظ حقوق شهروندان در برابر پزشکان متخلف می‌گوید
چطور می‌شود از پزشکان خاطی شکایت کرد؟
پزشکان و کادر درمان فرشته‌های نجات بیماران و یکی از ارکان مهم سلامتی در جامعه هستند، اما از سوی دیگر سالانه افراد زیادی به‌دلیل قصور پزشکی دچار مشکل شده و حتی جان‌شان را از دست می‌دهند. چنین قصورهایی تاوان سنگینی برای خانواده‌ها به‌دنبال دارد و به همین دلیل است که اغلب آنها از پزشکی که زندگی‌شان را با مخاطره روبه‌رو کرده است شکایت و طلب خسارت می‌کنند. اما چطور می‌شود از پزشکان خاطی شکایت کرد؟ در گفت‌وگو با دکتر سونیا سلطانی، حقوقدان به بررسی گام به گام پرونده‌های قصور پزشکی پرداخته‌ایم.
قصور پزشکی به لحاظ حقوقی در کدام دسته از پرونده‌ها قرار می‌گیرد؟
هنگامی که پزشک مرتکب جرم پزشکی می‌شود، در واقع مرتکب یک فعل یا ترک فعلی شده است. برای بررسی جرائم پزشکی لازم است میان جرائم پزشکی و تخلفات پزشکی یا به معنی دیگر بین تقصیر و قصور پزشکی قائل به تفکیک شویم. به‌عنوان مثال تخلفات پزشکی مواردی مانند سهل‌انگاری در انجام وظیفه و یا افشای اسرار هستند که پزشک برخلاف مقررات وضع شده صنفی رفتار می‌کند. اما جرائم پزشکی مواردی هستند که در قانون مجازات اسلامی قانونگذار برای آن جرم مجازات درنظر گرفته است. قصور پزشکی به این معناست که پزشک به‌صورت ناخواسته و از روی بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی و یا حتی نداشتن مهارت کافی در روش‌های درمانی خلاف وظایف خود عمل کرده و مجازات آن تنها جنبه مدنی دارد. ولی در تقصیر پزشکی پزشک به عمد کاملا دانسته و آگاهانه با علم مرتکب فعل خلاف وظایف خود شده است که مجازات او جنبه کیفری دارد. رسیدگی به تخلفات پزشکی در صلاحیت دادسرای انتظامی پزشکی است. اما رسیدگی به جرائم در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری است.
چطور می‌شود از یک پزشک شکایت کرد؟
مرحله تنظیم شکوائیه و ارائه به شورای حل اختلاف نخستین قدم است و در ادامه پرونده به پزشک قانونی ارجاع می‌شود و طرح مسئله در کمیسیون‌های تخصصی نیز از الزامات این مراحل است. گام بعدی طرح شکایت در مراجع قضایی است. پیگیری شکایت در دادسرا و دادگاه هم در ادامه انجام می‌شود. مرحله ادای توضیحات شاکی و وارد شدن اتهام به پزشک به‌عنوان متهم و ابلاغ وقت رسیدگی به طرفین و صدور کیفرخواست علیه پزشک به‌عنوان متهم و دفاعیات در دادگاه و صدور حکم جملگی از مراحل رسیدگی قضایی به شکایت بیمار از پزشک است.
قصور یک پزشک چطور احراز می‌شود؟
در قانون کیفری اصل بر این است که پزشک مرتکب هیچ‌گونه غفلت و کوتاهی نمی‌شود. در احراز قصور پزشکی محاکم قضایی مربوطه با در نظر گرفتن شرایط مدارک و شواهد ارائه شده و نامه پزشکی قانونی قصور را مورد بررسی قرار می‌دهد و درصورت اثبات با وجود مدارک قوی رأی بر محکومیت پزشک صادر می‌شود.
درصورتی که در پرونده‌ای قصور پزشک محرز شود چه مجازاتی در انتظار اوست؟
پس از اثبات قصور پزشکی پزشک به پرداخت دیه محکوم می‌شود که میزان آن بستگی دارد به نوع و میزان آسیب و عارضه‌ای که بیمار دچار آن شده است. در بعضی از موارد با توجه به نوع قصور و شدت آن تخلف انتظامی پزشک مطابق با قوانین سازمان نظام پزشکی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و علاوه بر پرداخت دیه به توبیخ کتبی به همراه درج در پرونده نیز محکوم می‌شود. براساس ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد ضامن دیه است، مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا اینکه قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به‌دلیل نابالغ یا مجنون بودن او معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به‌دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می‌شود. این ماده قانونی به این معنی است که پزشکی که مرتکب یکی از انواع قصور پزشکی شده است باید دیه بپردازد. مقدار دیه را کارشناسان قضایی متناسب با خسارت وارد شده تعیین می‌کنند. همچنین به موجب تبصره یک این ماده هم درصورتی که قصور یا تقصیر پزشک اثبات نشود پزشک اصطلاحا ضامن نیست و مجازات نمی‌شود.
آیا ممکن است پزشکی به‌خاطر قصوری که در انجام کارش مرتکب شده به حبس محکوم شود؟
در ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی هم از مجازات قصور پزشکی منجر به فوت صحبت شده است. حکم قصور پزشکی منجر به فوت بیمار علاوه بر محکومیت پزشک به پرداخت دیه کامل یا به میزان نقض محکوم خواهد شد و حتی می‌تواند محکوم به حبس نیز شود. زیرا طبق ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی درصورتی‌که قتل غیرعمد به‌واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که شخص در اینجا، پزشک، در آن مهارت نداشته رخ دهد موجب محکومیت مرتکب به حبس از یک تا 3 سال خواهد شد.
