گزارش
خانه‌های بی‌نام و کوچه‌های بی‌نشان
با وجود گذشت نیم‌قرن از توسعه شهری در کشور هنوز برخی معابر در شهرها تابلو و بعضی خانه‌ها پلاک ندارند
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
توسعه شهرها که در ایران قدمتی حدود نیم‌قرن دارد، موجب شد سازوکار منظمی برای اسامی معابر و پلاک خانه‌ها شکل بگیرد؛ دیگر برای نشانی دادن نمی‌شد به فلان نانوانی یا خانه بزرگ محل اکتفا کرد؛ هر چند در کلانشهرها کمیته نامگذاری معابر شکل گرفت و علاوه بر انتخاب نام معابر براساس ضوابط تعیین‌شده تابلوهای یکپارچه نام معابر هم نصب شد، اما در برخی از شهرها و مراکز استان‌ها هنوز خانه‌های بدون پلاک و معابر بدون نام وجود دارد که دردسرهای ریز و درشتی را برای شهروندان رقم زده است. از آنجا که پلاک‌کوبی معابر عمومی برای تصویب طرح تفصیلی شهرها الزامی است، این طرح در شهرها دنبال می‌شود.
نصب تابلوی معابر یزد تا پایان دی
یزد، نخستین شهری است که به آن سر می‌زنیم. قدم زدن در کوچه‌های خشتی و میان خانه‌های کاهگلی این شهر به‌قدری جذاب است که نام معابر به چشم نمی‌آید، اما بی‌نام بودن برخی معابر و کوچه‌ها باعث سرگردانی شهروندان شده است. این معضل در بافت جدید شهری و در شهرک‌ها بیشتر دیده می‌شود. نام نداشتن معابر و میدان‌های شهرک‌ها باعث شده تا شهروندان برای ثبت نشانی خرید اینترنتی، تماس با اورژانس و آتش‌نشانی، نشانی دادن به مهمان و دریافت مرسولات پستی مشکلات ریز و درشتی را تجربه کنند.
موضوع را با رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری یزد در میان می‌گذاریم. محمدحسن منصوری‌زاده هم به همشهری می‌گوید: «توسعه شهری و ساخت شهرک‌ها موضوعی است که در کمیته نامگذاری معابر دنبال می‌شود تا هیچ معبری در یزد بدون نام نباشد.»
او می‌افزاید: «دبیرخانه شورای نامگذاری در شهرداری‌ها تشکیل شده و نصب تابلو و یادبود شهدا بعد از اینکه نام معبر به شورای اسلامی شهر ابلاغ شد، از سوی سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری پیگیری و حل می‌شود.»
حال این پرسش مطرح است که با وجود گذشت یکی، دو سال از فعالیت دبیرخانه نامگذاری و ارائه اسامی طبق ضوابط تعیین شده، چرا هنوز برخی معابر یزد بدون نام هستند.
منصوری‌زاده می‌گوید: «نام معابر از سوی شورای اسلامی شهر ابلاغ شده، اما سازوکاری برای ساخت و تهیه تابلوها وجود ندارد. اینجا بحث اعتبار مالی مطرح است. امسال مناقصه‌ای با همت معاونت خدمت شهری شهرداری برگزار شده است تا تمام لوازم موردنیاز برای ساخت تابلوی معابر خریداری شود.» رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری یزد با تأکید بر اینکه تابلوهای نام معابر تا دی نصب می‌شود، می‌افزاید: «حدود 6هزار تابلو در دست ساخت است و اسامی 4هزار تابلو هم مشخص شده و 2هزار تا هم برای مواردی است که تا آخر سال اسم آن مشخص می‌شود.» منصوری‌زاده در پایان پیشنهادی هم مطرح می‌کند و می‌گوید: «اگر برای تهیه و نصب تابلوهای ترافیکی، معرفی معابر و تبلیغات شهر یک متولی داشته باشیم، منجر به تسریع این جریان می‌شود.»
نصب تابلوی معابر اردستان در 3فاز
در مسیر کوچه‌های بی‌نام به اردستان در اصفهان سرکشی می‌کنیم؛ شهری با جمعیت حدود 16هزار نفر که کوچه‌های بدون نام و خانه‌های بدون پلاکش دردسری شده که گریبان اداره پست را هم گرفته و شهروندان را بلاتکلیف کرده‌است. به‌گفته رئیس اداره پست شهرستان اردستان، یکی از معضلات چندساله اداره پست شهرستان اردستان نصب نشدن کدپستی در شهرک‌های تازه‌تاسیس و پلاک‌های فرسوده است. مهدی جعفری می‌گوید: «تعداد قابل‌توجهی از کوچه‌های اردستان بی‌نام و نشان و خانه‌های آنها بدون‌پلاک است که باعث شده نیروهای اداره پست برای توزیع مرسولات به دردسر بیفتند و گاهی تا 2،3روز در پی یک نشانی معطل شوند. این موضوع می‌تواند در زمان وقوع حوادث، مانع از امدادرسانی و باعث اتفاقات جبران‌ناپذیری شود.»
شهردار اردستان اما در گفت‌وگو با همشهری از اجرای طرح پلاک‌کوبی معابر در 3فاز خبر می‌دهد و می‌گوید: «مشکل نداشتن تابلوی نام معابر در محله‌های قدیمی به‌دلیل فرسوده شدن تابلو و در شهرک‌های جدید به‌دلیل نصب نشدن آنهاست.»
معین مهدانیان می‌افزاید: «هفته گذشته با چند شرکت در حوزه تخصصی برای تابلوهای علائم راهنمایی رانندگی و تابلوهای نام معابر جلسه و بعد از آن بازدید میدانی از معابر را داشتیم. در طرح ارائه‌شده در 3فاز که به‌زودی آغاز می‌شود تمام معابر تابلو و نام خواهند داشت تا شهروندان برای دادن نشانی و استفاده از خدمات پستی مشکلی نداشته باشند.»
به‌گفته شهردار، اردستان، 7شهرک و 8محله دارد و در بیشتر محله‌ها و شهرک‌ها این نقصان وجود دارد که با برآورد مالی اولیه بلافاصله اجرای طرح آغاز می‌شود. مهدانیان تأکید می‌کند: «در تلاشیم تا فاز اول طرح تا پایان سال به اتمام برسد و معابر و شهرک‌هایی که در فاز اول دسته‌بندی شدند، همگی تابلوی نام معبر داشته باشند.»
پلاک متفاوت خانه‌ها در ایلام
موضوع پلاک‌کوبی معابر و طرح پلاک‌کوبی خانه‌ها به موازات هم پیش می‌رود. در ایلام هم خانه‌های بدون پلاک در کوچه‌های بدون نام وجود دارد. حسن بهرام‌نیا، استاندار ایلام می‌گوید که یکی از الزامات طرح تفصیلی پلاک‌کوبی معابر شهرهای استان است که باید با همکاری دستگاه‌های اجرایی مرتبط در سطح شهرهای استان اجرا شود. مدیرعامل سازمان فناوری شهرداری از طرحی نو برای پلاک‌کوبی خبر می‌دهد: «پلاک طراحی شده یک پلاک عادی نیست و درواقع یک پلاک فیزیکی و الکترونیکی است و می‌تواند با شرکت آبفا، اداره برق و... ارتباط برقرار کند.»
به‌گفته رحمان محمدرحیمی، بعد از تجمیع دیتاها و تشکیل دیتابیس و کارهای فنی، مرحله تولید پلاک‌ها آغاز می‌شود که اختصاص آنها به منازل مرحله به مرحله صورت می‌گیرد و به‌دلیل اعتبار زیاد آن، جزو پروژه‌های کلان شهرداری خواهد بود.
مکث
اینجا خبری از کدپستی هم نیست
خانه‌های بدون پلاک که در کوچه‌های بدون تابلو واقع شده‌اند، دردسری مضاعف برای ساکنانشان ایجاد می‌کنند؛ از خرید الکترونیکی گرفته تا نشانی دادن به نیروهای امدادی مثل آتش‌نشانی؛ معضلی که کرمانی‌ها هم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. شهرداری و اداره کل پست از مهم‌ترین متولیان در امر نصب تابلو پلاک و کدپستی بر در منازل هستند. نصب کد پستی برای احراز نشانی و سرشماری سال۱۴۰۵ نیز ضروری است.
پلاک‌گذاری خانه‌های شهر کرمان به‌ویژه در مناطق جدید و شهرک‌های تازه‌تاسیس از وضعیت خوبی برخوردار نیست. مهدی جعفری، مدیرکل پست کرمان با اشاره به اینکه نصب پلاک‌ها بر در منازل با هماهنگی شهرداری باید انجام شود، می‌گوید: «اطلاعات پست برای تک‌تک منازل مردم آماده است، یک پلاک تلفیقی شامل کد پستی به همراه پلاک شهرداری روی یک تابلو به در منزل شهروندان باید نصب یا به‌عبارتی پلاک‌کوبی شود.»
محمود ایرانمنش، معاون خدمات شهری شهرداری کرمان نیز برای نصب پلاک در مناطق فاقد پلاک اظهار آمادگی می‌کند و می‌گوید: «در 5منطقه شهر کرمان مشکلات پلاک‌گذاری وجود دارد. اگر مجموعه اداره کل پست همکاری کند، حاضریم کار پلاک‌گذاری مناطقی راکه پلاک در آنها نصب نشده، آغاز کنیم.» نامگذاری معابر، میادین و اماکن شهری از ابتدایی‌ترین اقدامات شهرداری و شورای شهر برای تحقق حقوق شهروندی محسوب می‌شود؛ به‌طوری‌که اگر نامگذاری خیابان‌ها و کوچه‌ها براساس اصول باشد، به سرعت می‌تواند در ذهن مردم ماندگار و سبب افزایش رفاه مردم شود.
در خرمآباد هم اجرا نشدن طرح پلاک‌کوبی خانه‌ها و در پی آن نداشتن کدپستی معضلی برای شهروندان شده‌است.
ابراهیم علی‌پناهی، مدیرکل پست لرستان سال1384 را آخرین باری می‌داند که کدپستی نصب شده‌است و می‌گوید: «بیش از نیمی از اماکن شهر خرمآباد به‌ویژه مناطق حاشیه‌ای، فاقد کدپستی و پلاک هستند.»
داریوش بارانی‌بیرانوند، شهردار خرمآباد می‌گوید با وجود اهمیت ساخت و نصب کد پستی، این موضوع در بودجه۱۴۰۲ شهرداری دیده نشده و اعتبار آن یا باید طی مکاتباتی در متمم بودجه قید شود یا به سال آینده موکول شود.
پلاک‌کوبی خانه‌ها، زیرمجموعه طرح تفصیلی کلانشهرها
اهمیت ثبت پلاک خانه‌ها و نشانی پستی جایی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم یکی از مهم‌ترین موارد طرح تفصیلی مشخصات مربوط به مالکیت براساس مدارک ثبتی است. طرح تفصیلی، طرحی است که کاربری زمین‌های شهری، مساحت‌ها، سرانه‌ها و تراکم‌های جمعیتی در آن مشخص می‌شود. این طرح در مدیریت کلانشهری برای تخصیص و هدایت ساخت‌وساز و صدور مجوزهای مورد نیاز کاربرد دارد. طرح تفصیلی جزئی از طرح جامع شهری و درواقع نقشه راه است؛ نقشه راهی که در آن نحوه ساخت‌وساز و تعیین کاربری زمین‌های شهری مشخص می‌شود. طرح تفصیلی برای بهسازی و نوسازی بافت‌های موجود شهری و گسترش‌های جدید شهر، برای موضوعات خاصی مثل تاسیسات، شبکه حمل‌ونقل، فضای سبز و منظرسازی شهری کارایی دارد.
