علت تفاوت تحلیل مردم و مسئولان

محمد بحرینی-پژوهشگر علوم ‌شناختی

یکی از مفاهیمی که آموزش آن به عموم مردم ضروری‌است، مفهوم حجاب معاصرت و روش صحیح کلان‌نگری است. معمولا دیده می‌شود که خیلی از افراد جامعه، کلان‌نگری را به‌طور صحیح بلد نیستند و مسائل کلان را به‌درستی تحلیل نمی‌کنند. مسائل کلان را باید با نگاه کلان تحلیل کرد، اما خیلی اوقات می‌بینیم که افراد، توانایی داشتن نگاه کلان را ندارند و مسائلی را تعمیم می‌دهند و از آنها نتیجه‌گیری کلان می‌کنند که اساسا مسئله کلان محسوب نمی‌شوند.

 تعمیم یک اتفاق به سطح کلان
2علت تعمیم یک اتفاق موردی به مسائل کلان عبارت است از:
 آشنا نبودن با کلان‌نگری: گاهی اوقات به‌علت اینکه با روش صحیح کلان‌نگری و چگونگی تحلیل مسائل کلان آشنا نیستیم، از یک مسئله که تأثیری در سطح کلان ندارد، نتیجه‌گیری کلان می‌کنیم؛ درحالی‌که آن مسئله در سطح خودش تأثیرگذار است و ممکن است حتی ارتباطی هم با مسائل کلان نداشته باشد.
جوسازی و بزرگ‌نمایی توسط رسانه‌ها و جریان‌ها: بسیار رایج است که برای پرت‌کردن حواس‌ها از یک مسئله، موضوعی دیگر بزرگ‌نمایی می‌شود و در نتیجه موجب می‌شود ما این موضوع اغراق شده را بیش از حد خود بزرگ ببینیم یا به‌علت ایجاد چالش و دردسر، موضوعی کوچک بزرگ‌نمایی می‌شود تا به بهانه آن بتوان دیگران را دچار مشکل کرد. در چنین مواقعی نیز ممکن است ما دچار اشتباه شویم و یادمان برود که آیا این موضوع یک موضوع کلان بوده یا اینکه توسط رسانه‌ها بزرگ‌تر از حد خود جلوه داده شده است.

حجاب معاصرت یعنی چه؟
حجاب معاصرت به زبان ساده یعنی معاصر بودن با یک پدیده، موجب می‌شود که حجاب‌ها و موانعی در مقابل چشم ما قرار بگیرد و برخی از نکات را نبینیم یا کم‌اهمیت تلقی کنیم و از طرفی برخی جنبه‌ها در نظر ما بیش از حد پراهمیت جلوه کند. درحالی‌که فرد یا افرادی که در یک دوره تاریخی حضور ندارند و معاصر با آن نیستند، هنگام مطالعه تاریخ آن دوره دچار این مشکل نخواهند بود؛ یعنی حجاب معاصرت چالشی است که افراد معاصر با یک دوره تاریخی در معرض آن هستند. چرا این مسئله پدید می‌آید؟ چون معاصر بودن با یک دوره تاریخی موجب می‌شود ما با انواع و اقسام مسائلی در اطراف خود مواجه شویم که ما را به‌خود مشغول می‌کنند و ممکن است تمام حواس و انرژی ما را به‌خود جلب کنند؛ درصورتی که این مسائل از نوع مسائل کلان و اتفاقات اصلی تاریخی نیستند. وقایع اصلی تاریخی که سرنوشت یک کشور یا یک جامعه را در ابعاد کلان رقم می‌زنند، لزوما‌ همان وقایعی نیستند که ما از نزدیک و در ابعاد یک زندگی فردی با آنها سروکار داریم.

چند مثال از کشور خودمان
وقتی توصیف افراد غیر‌ایرانی را از ایران می‌شنویم و می‌بینیم که با نگاه ما متفاوت است، فکر می‌کنیم چون آنها در ایران زندگی نمی‌کنند پس با واقعیات از نزدیک تماس ندارند؛ بنابراین مسائل کشور ما را این‌گونه تحلیل می‌کنند؛ درصورتی که علت این تفاوت در تحلیل آن است که آنها در رابطه با مسائل کشور ما همچون ما در معرض خطر حجاب معاصرت نیستند؛ البته در مورد مسائل کشور خودشان مستعد این هستند که دچار حجاب معاصرت شوند. یک مثال دیگر این است که در شرایط بد اقتصادی، مهم‌ترین مسئله‌ای که هر کدام از ما با آن مواجه هستیم تورم روزانه و افزایش مداوم قیمت‌هاست. هر روز با این مسئله سروکار داریم؛ در نتیجه در تحلیل خود از وضعیت کلان کشورمان ممکن است این نکته در ذهن ما بسیار پررنگ‌تر شود؛ حتی تا جایی که متوجه نباشیم برای تحلیل وضعیت کلان کشور، باید شاخص‌ها و اطلاعات بسیار زیاد و متنوعی را بررسی کنیم؛ اطلاعاتی که شاید از خیلی از آنها بی‌خبر باشیم.

 2تحلیل متفاوت
در نتیجه این چیزهاست که گاهی برخی از ما تصور می‌کنیم که مسئولان رده بالای کشور در تحلیل‌ها و صحبت‌هایی که درباره وضعیت کشور می‌کنند، قصد فریب مردم را دارند و با خود می‌گوییم لابد آنها در یک کشور دیگر زندگی می‌کنند؛ یعنی آنها در حباب خود زندگی می‌کنند و ما نیز در حباب خود. البته دروغ و فریب نیز می‌تواند از شخصیت‌ها و مقامات یک کشورمان سر بزند، اما باید توجه کنیم که آیا به‌دلیل افتادن در دام حجاب معاصرت تصور می‌کنیم تحلیلی که می‌شنویم فریب است یا اینکه واقعا اینطور است؟  واقعیت آن است که وجود این دو تحلیل متفاوت، به این دلیل است که روش تحلیل متفاوت است و افرادی که تجربه حضور در مسئولیت‌های کلان را دارند، کلان‌نگری را آموخته‌اند، اما برخی از افراد عادی جامعه با روش صحیح تحلیل مسائل کلان آشنایی ندارند. از طرفی از حجاب معاصرت می‌توان برای فریب افکار عمومی بهره‌ برد؛ یعنی می‌توان روی وجود این مسئله حساب باز کرد و براساس آن، ذهن‌ها را به اشتباه انداخت؛ بنابراین ضروری‌است که این دست آموزش‌ها به عموم مردم منتقل شود.