آگاهی از مسائل حقوقی به پیشگیری از وقوع بسیاری از جرائم و حوادث ناخوشایند کمک می‌کند. در این صفحه با کمک گروهی از بهترین وکلا و حقوق‌دانان دادگستری به سؤالات روز حقوقی شما پاسخ می‌دهیم.
کلاهبرداری پانزی چیست؟
الهام ساعدی-وکیل پایه یک دادگستری
نحوه عملکرد سیستم پانزی چنین است که از پولی که توسط سرمایه‌گذاران بعدی تأمین شده است، سود مشتریان سابق را به‌جای اینکه عایدی از طرح اقتصادی مولد و سالم پرداخت شود، از اصل سرمایه همان مشتریان جدید پرداخت می‌کنند و یا حتی سود اولیه را پرداخت نکرده بلکه ادعا می‌کنند در حساب کاربری محفوظ است ولیکن امکان برداشت وجود ندارد! این طرح توسط صاحبان بنگاه تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که کلاهبردار بدون فعالیت اقتصادی خاصی، به سرمایه قابل توجه و هدف مالی خود رسیده و یکباره فروپاشی طرح بر قربانیان آشکار می‌گردد. لذا مراحل تولد تا مرگ طرح پانزی چنین است: 1. تبلیغات فریبنده و جذاب 2. واریز سودهای اولیه سرشار 3. جذب سرمایه‌های کلان 4. انحلال و فروپاشی ناگهانی.
کلاهبرداران پانزی که معمولاً در قالب شرکت و شخص حقوقی فعالیت می‌کنند، با معرفی پلتفرم‌هایی در ارائه رزومه فریبنده و جلب اعتماد سرمایه‌گذارانِ طماع علاوه بر مشتریان سابق، به تبلیغات از سوی بازیگران، ورزشکاران و... روی می‌آورند بی‌آنکه اطلاعات شفافی از فعالیت اقتصادی مبهم آنها وجود داشته باشد و ای بسا طرح کلاهبرداری در مرحله فروپاشی و بستن سایت یا فرار و تعطیلی شرکت باشد. از سوی دیگر معمولاً امکان پیگیری قضایی و شکایت کیفری از این قبیل کلاهبرداری‌ها به‌دلیل اقدام مجرمین از کشورهای ثالث، ناشناس‌بودن چهره طراح آن و دشواری پیگیری تراکنش‌های دیجیتال نسبت به تراکنش‌های سنتی، امری پیچیده و دشوار است.
حال چگونه در دام کلاهبرداران پانزی یا همان حقه‌بازان هنرمند اسیر نشویم و راه مقابله با چنین روش‌هایی که روزبه‌روز قوی‌تر و گسترده‌تر می‌شود، چیست؟ با یک محاسبه ریاضی ساده در می‌یابیم که مبلغ سودهای نجومی ادعایی به مشتریان، بسیار بیشتر از میزان سرمایه‌های جذب‌شده است و نهایتاً منجر به ضرر اکثریت سرمایه‌گذاران می‌شود بی‌آنکه اصل سرمایه تضمین شده باشد.گاهی اشخاص متوجه احتمال درگیری در یک طرح پانزی می‌شوند ولیکن ریسک سوددهی هنگفت و امید واهی را می‌پذیرند درحالی‌که پیش از هرگونه اقدام به سرمایه‌گذاری، می‌بایست از هویت واقعی و قابل اطمینان‌بودن اشخاصی که وجوه خود را در اختیار آنها قرار می‌دهیم مطمئن شویم؛ چراکه در طرح پانزی اصولاً اطلاعات دقیقی از تیم گرداننده وجود ندارد و مهم‌تر آنکه مشخص نمی‌شود چنین بنگاه‌هایی اساساً از چه طریقی سود نجومی به‌دست می‌آورند تا بین مشتریان تقسیم شود؟! لذا تلفن و نشانی و مجوز قانونی گردانندگان سرمایه را بررسی کنیم و به این واقعیت باور داشته باشیم که در بازار سود و زیان به‌طور همزمان وجود دارد و وعده سود غیرعادی بالاتر از بهره متعارف بدون درنظرگرفتن حد ضرر، در دام افتادن سرمایه‌گذاری فریبکارانه بزهکاران است و جز ضرر چیز دیگری ندارد. از سوی دیگر مطلع باشیم در چنین سیستمی وجوه مشتریان از درگاه‌های غیرمجاز یا ارز دیجیتال دریافت می‌شود تا عملاً امکان پیگیری قانونی وجود نداشته باشد. لذا از ورود در هر طرح ناشناسی که دارای یکی از مؤلفه‌های فقدان مجوزهای قانونی، عدم‌شفافیت در فعالیت مالی، نبود اطلاعات تماس معتبر، روش‌های نامتعارف دریافت پول باشد جداً خودداری کنیم.
حقوق مصرف‌کنندگان در خریدهای اینترنتی
یوکابد مشفقی-وکیل دادگستری
گسترش روزافزون ارتباطات در فضای مجازی و استقبال عموم مردم برای حضور در این فضا، هزینه‌های جاری سرسام‌آور شامل خرید یا اجاره محل کسب و مالیات سنگین متعلق به واحدهای صنفی، عدم‌ضرورت استخدام نیروی انسانی برای حضور فیزیکی در محل کسب و پاسخگویی به مشتریان، رهایی از مشکلات صنفی و اداری دست و پا گیر، شیوع کرونا و تغییر سبک زندگی در چند سال اخیر، همه از عواملی بود که باعث ترغیب روزافزون تولید‌کنندگان کالا و خدمات جهت عرضه محصولات و خدمات خود در فضای مجازی و متقابلا استقبال مصرف‌کنندگان جهت تامین نیازهای خود در بستر مجازی شد.
قانونگذار در سال ۱۳۸۲ با تصویب قانون تجارت الکترونیک جهت حفظ حقوق مصرف‌کنندگان در بستر فضای مجازی، اقدام به تنظیم مقررات برای سامان‌بخشی به آنلاین شاپ‌ها جهت جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی متولیان این امر و وقوع کلاهبرداری‌های سایبری کرد.
در این نوشتار به حقوق مصرف‌کنندگان در خریدهای اینترنتی مطابق قانون تجارت الکترونیکی، پرداخته‌ایم:
1. حق بر دریافت اطلاعات مهم و مؤثر بر تصمیم‌گیری است.این اطلاعات شامل اطلاعات مرتبط با مشخصات فنی و ویژگی‌های خاص کالا یا خدمات، هویت فروشنده و نام و نشانی تجاری او، راه‌های ارتباطی با فروشنده، هزینه‌های ارسال کالا و خدمات، مدت زمان اعتبار پیشنهاد عرضه‌شده روی سایت، شرایط و نحوه پرداخت، ارسال، تحویل، فسخ، خدمات پس از فروش و... است.
۲. حق بر انصراف از خرید و باز‌پس فرستادن کالا؛ هر مشتری می‌تواند تا حداقل ۷ روز کاری، بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای (به جز هزینه باز پس فرستادن کالا) از خرید خود انصراف داده و کالای خریداری شده را مرجوع کند. درصورت تمایل خریدار به استفاده از حق انصراف، فروشنده موظف است در اسرع وقت اقدام به بازپرداخت مبلغ کالا کند.
3. حق بر در امان‌بودن از شروط قراردادی غیرمنصفانه؛ به‌طور مثال یک فروشگاه اینترنتی نمی‌تواند در شروط خرید خود بندی بگنجاند که مشتری حق باز پس فرستادن (حق انصراف) کالا را ندارد و یا مدت استفاده از حق انصراف را کمتر از ۷ روز کاری معین کند.
۴. حق بر در امان‌بودن از تبلیغات فریبنده و غلط؛ مطابق این مقررات، هیچ فروشنده‌ای نباید در تبلیغات کالا و خدمات خود، به‌نحوی اطلاع‌رسانی کند که خریدار به نوعی فریب بخورد.
۵. استفاده از عبارات اغراق‌آمیز در توصیف کیفیت و اثرات محصول که سبب شود خریدار دیدگاه غلط و مبهمی درباره کالای مورد نظر پیدا کند، مطابق این حق، خلاف حقوق مصرف‌کنندگان در فروشگاه‌های اینترنتی می‌شود.
اما چه راه‌هایی برای شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی وجود دارد؟
ثبت گزارش تخلف در سامانه نماد الکترونیکی
ثبت گزارش مردمی در سامانه پلیس فتا
ثبت شکایت و اقدام از طریق مراجع قضایی
انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه به شخص ثالث جرم است؟
چنانچه انتقال اموال مرد قبل از دادن دادخواست مهریه یا همان مطالبه مهریه از جانب زن به‌وقوع بپیوندد معامله فرار از دین به‌حساب نمی‌آید. در حقیقت همانطور که مهریه یک حق است و بانوان حق دارند که آن را مطالبه کنند، مالکیت بر اموال نیز این حق را ایجاد می‌کند که هرگونه تصرفی که مالک بخواهد در آن انجام دهد و مرد حق هرگونه دخل و تصرف در اموال خود را داشته باشد. پس اینکه انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه صورت بگیرد به تنهایی دلیلی برای فرار از دین محسوب شده و ارتکاب جرم از طرف زوج نیست. البته تحت شرایطی می‌توان، انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه را از طرف شوهر معامله صوری به‌حساب آورد. پیش از آن بهتر است به بررسی مفهوم معامله صوری بپردازیم.
اما به چه معامله‌ای معامله صوری گفته می‌شود؟
معامله‌ای که در آن به شکل واقعی معامله‌ای صورت نگرفته باشد؛ یعنی نه پولی رد و بدل شده باشد، نه خریدار و فروشنده نیت انجام معامله را داشته باشند. ایجاب و قبول به مفهوم حقوقی واقع نشده و قصد مشترکی هم وجود نداشته باشد. معمولا معامله صوری برای فرار از مهریه در بازه زمانی اختلاف زن و شوهر و بعد از ابلاغیه دادگاه یا اداره ثبت، صورت می‌گیرد. در این زمان شوهر اقدام به انتقال اموال برای فرار از پرداخت مهریه می‌کند. در واقع ممکن است زوج اموال خود را به نام دیگری منتقل کند که اکثرا از اقوام نزدیک و درجه یک زوج هستند. حال چنانچه مردی پس از آنکه همسرش مهریه خود را به اجرا گذاشت، اقدام به معامله اموال خویش کند، گفته می‌شود که معامله صوری است و دادگاه آن را باطل خواهد کرد.توجه داشته باشید زمانی که مرد به همسر خود به‌علت مهریه بدهکار باشد، چنانچه معامله‌ای انجام دهد و به‌طور مثال، اموال خود را به یکی از خویشان خود انتقال دهد، این معامله علی‌الاصول صوری به‌حساب می‌آید، مگر آنکه بتواند صوری‌نبودن آن را به هر طریقی چون پرداخت وجه و... به اثبات برساند.
درصورتی که زن قبل یا بعد از به اجرا گذاشتن مهریه خود متوجه انتقال اموال از سوی همسر خود شود، می‌بایست به دادگاه حقوقی مراجعه کند و غیرواقعی‌بودن معامله را در دادگاه اثبات کند و پس از اثبات آن دادگاه معامله صوری را ابطال می‌کند. در این حالت زوجه برای گرفتن مهریه می‌تواند در دادگاه حقوقی محدوده سکونت خود دادخواستی با عنوان دادخواست ابطال بیع علیه شوهر خود بدهد. در نتیجه با این دادخواست با طی‌شدن مراحلی مال و اموال شوهر به نفع او توقیف می‌شود و با توقیف اموال دیگر انتقال اموال قبل از دریافت مهریه امکان‌پذیر نیست.
براساس ماده ۲۱۸ قانون هرگاه طلبکار به دادگاه دادخواست داده باشد و اثبات کند که فرد بدهکار برای فرار از بدهی خود قصد انتقال اموال و انجام معامله صوری را دارد، دادگاه می‌تواند دستور به توقیف اموال فرد به میزان بدهی را صادر کند. البته برای صدور رأی دادگاه به چهار شرط نیاز است:
مالی موجود باشد.
غیرواقعی بودن معامله توسط همسر اثبات شود.
زوجه در دادگاه اثبات کند که هدف مرد از معامله فرار از پرداخت بدهی بوده است.
زوجه اثبات کند که فرد طرف معامله با شوهر او همدست بوده و نیت مرد برای معامله صوری را می‌دانسته است.
اگر زوجه موفق به اثبات چهار شرط بالا شود، دادگاه حکم می‌دهد که هدف مرد از معامله فرار از پرداخت مهریه بوده و انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه صورت گرفته است.
راه‌های اثبات معامله صوری در انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه
زن برای دریافت مهریه خود نیازمند اثبات این موضوع است که مرد اگر معامله‌ای انجام داده، غیرواقعی بوده است. ابتدا باید دقت داشته باشیم که اثبات این موضوع برای دادگاه قدری سخت است؛ اما برای اثبات آن، راه‌های زیر توصیه می‌شود:
زوجه باید اثبات کند که در این معامله مبلغی به فروشنده که در اینجا منظور مرد است، پرداخت نشده یا این موضوع را به اثبات برساند که وجه پرداختی در حد و اندازه معامله صورت گرفته نبوده است.
درصورتی که فرد طرف معامله یکی از آشنایان، دوستان یا نزدیکان مرد باشد، اثبات صوری‌بودن معامله قدری آسان‌تر می‌شود.
اگر تاریخ سند برخلاف واقع تنظیم شده باشد، کارشناس تشخیص خط، توانایی فهم آن را داشته و معامله ابطال می‌شود.
اگر فردی در معامله صوری به‌عنوان شاهد حضور داشته باشد، زوجه می‌تواند از شهادت او مبنی بر غیرواقعی‌بودن معامله استفاده کند.
بهترین راهکار برای اثبات انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه، شهادت فرد انتقال گیرنده است. اگر شهادت شاهد معامله نیز وجود داشته باشد، صوری‌بودن معامله به‌صورت قطعی اثبات می‌شود. درصورتی که پس از معامله، مدارک و اصل جنس معامله شده در اختیار فرد فروشنده باقی مانده باشد، اثبات می‌شود که معامله صوری بوده است. همه موارد ذکر‌شده مربوط به موقعی است که مرد ابلاغیه مطالبه مهریه را دریافت نکرده است. چنانچه زوج پس از ابلاغ مطالبه مهریه اقدام به انتقال دارایی کرده باشد معامله باطل است؛ زیرا طلب زن با توجه به اجراییه دادگاه بر سایر دیون مقدم خواهد بود.
باشگاه وکلا
در همینه زمینه :
