بانکی برای کاهش فقر

ایران در 17بهمن سال1324 به بانک جهانی پیوست و اکنون دارای 1.48درصد سهام این بانک است.
بانک جهانی چیست؟ یک نهاد بین‌المللی برای پیگیری پروژه‌های سرمایه‌گذاری و دادن وام و کمک‌های مالی به کشورهای فقیر دنیاست که سنگ بنای آن بر 2نهاد گذاشته شده است؛ یکی بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه و دیگری انجمن بین‌المللی توسعه. هدف این بانک کاهش فقر در دنیاست. ساختمان گروه بانک جهانی در واشنگتن دی‌سی قرار دارد و این نهاد در دسامبر سال1945 در اجلاس پولی و مالی سازمان ملل تشکیل شد و کار خود را برای بازسازی ویرانی‌های جنگ جهانی دوم از ژوئن1946 شروع کرد. بنیانگذاران این بانک 2چهره شاخص آمریکایی به نام هری دکستر وایت و جان مینارد کینز هستند.
سازمان بانک جهانی متشکل از هیأت دولت، هیأت مدیره اجرایی و کمیته مشورت، کمیته وام و ریاست و سایر کارکنان است. تمام اختیارات بانک به هیأت‌رئیسه واگذارشده که عالی‌ترین نهاد سیاستگذاری بانک است. این هیأت شامل یک فرماندار و یک فرماندار جایگزین است که توسط هر کشور عضو به‌مدت 5سال تعیین می‌شود و به‌طور سنتی، براساس تفاهم ضمنی بین ایالات‌متحده و اروپا، رئیس بانک جهانی همیشه از کاندیداهای معرفی‌شده توسط آمریکا انتخاب می‌شود.
این نهاد بین‌المللی مدعی کاهش فقر و حمایت از توسعه اقتصادی کشورهای جهان سوم است و به ‌دولت‌های واجد شرایط وام‌های کم‌بهره، اعتبارات صفر و کمک‌های مالی ارائه می‌دهد.
رابطه ایران و بانک جهانی به ۱۷بهمن۱۳۲۴ برمی‌گردد که کشورمان به عضویت بانک جهانی درآمد و از طریق پذیره‌نویسی سهام این بانک، هم‌اکنون دارای 1.48درصد از کل سهام این بانک به ارزش ۲۸۵۷میلیون دلار آمریکا‌ست. ایران برای نخستین‌بار زمان نخست‌وزیری مصدق از بانک جهانی تقاضای کمک مالی کرد و لیکن نتیجه مساعدی حاصل نشد. نخستین وام دریافتی ایران از بانک جهانی در سال۱۳۳۸ شمسی بوده ‌است. در سال۱۹۹۰ روابط تسهیلاتی بانک جهانی با ایران برقرار نبوده و از این سال به بعد این ارتباط برقرار شد و پس از اعزام هیأت کارشناسی بانک به ایران و گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران جهت بازسازی مناطق زلزله‌زده شمال ایران، در سال۱۹۹۰ میلادی وامی به مبلغ ۲۵۰‌میلیون دلار به ایران پرداخت شد. همچنین بانک جهانی در سال۱۹۹۲ در قالب 2پروژه عملیات بازسازی خرابی‌های سیل سیستان ۵۷میلیون دلار و فاضلاب شهر تهران ۷۷میلیون دلار به ایران وام پرداخت کرده‌است.
سرمایه این بانک از مجموع سهام تعهد‌شده و حق عضویت کشورها، فروش اوراق قرضه و استقراض از بازارهای مالی و دولت‌های عضو تشکیل می‌شود. سرمایه بانک به سهام 100هزار دلاری تقسیم شده و حق رأی کشورها نیز بر مبنای هر عضو ۲۵۰رأی ثابت و یک رأی به ازای هر سهم است. سهم هر کشور، بستگی به موقعیت اقتصادی و مالی آن کشور دارد. هر کشور، موظف است در موقع پیوستن به بانک، 10در‌صد سهم خود را بپردازد که یک در صد این مبلغ، به طلا یا دلار آمریکا‌ست و ۹درصد بقیه، به ارز کشور مربوط است و تنها با موافقت کشور ذیربط، قابل استفاده خواهد بود. چنانچه بانک برای ایفای تعهدات خود که ناشی از تضمین وام‌ها‌ست، نیاز به سرمایه پیدا کند، ممکن است از اعضا درخواست پرداخت ۹۰درصد باقیمانده را بکند.
هدف اصلی بانک جهانی اعطای وام برای توسعه و گسترش طرح‌های تولیدی آن‌دسته از کشورهای در حال توسعه است که عضو بانک هستند. این وام‌ها برای مقاصدی مانند اجرای پروژه‌های لوله‌کشی آب آشامیدنی، آموزش و پرورش و همچنین اجرای برنامه‌های کلی عمرانی ازجمله واردات کالاهای صنعتی است. تنها اعضای صندوق بین‌المللی پول می‌توانند به عضویت بانک جهانی درآیند. از طرف دیگر نخستین شرط عضویت در مؤسسه بین‌المللی توسعه و مؤسسه مالی بین‌المللی، عضویت در بانک جهانی است.