شمارش معکوس برای افتتاح ایستگاه‌های شمال غرب پایتخت

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

10دقیقه مانده به ساعت 11شب و بعد از خروج مسافران آخرین قطار خط6 در ایستگاه شهید ستاری، باز هم ایستگاه مترو خالی نشده بود. این‌بار مسافران نبودند که سوار قطار می‌شدند؛ جمعی از کارشناسان ساخت و بهره‌برداری مترو آمده بودند تا نتیجه سال‌ها تلاش خود برای ساخت ایستگاه‌های جدید را ببینند؛ حرکت نخستین قطار روی ریل‌های جدید خط6 که به «تست گرم» مشهور است. قطار عادی که تا ساعتی قبل درحال جابه‌جا کردن مسافران بود حالا خالی از مسافر روی بخش جدید خط به حرکت در می‌آید تا هر نقطه‌ضعف احتمالی در عمل شناسایی و برطرف شود. در میان کسانی که برای تست گرم آمده بودند، از همه نیرو‌هایی که دستی در ساخت مترو داشتند، دیده می‌شد. مهندسان برق، عمران، مکانیک، راهبر قطار، مدیران مرکز فرمان، پیمانکاران ساخت، نمایندگان شرکت‌های تامین تجهیزات و همینطور مدیران پروژه، بی‌صبرانه در انتظار شروع به ‌کار 3 ایستگاه شمال غربی شبکه مترو بودند تا ببینند که چطور حاصل زحمات آنها به شکل وسیله سریع، ارزان و ایمنی برای سفر‌های درون شهری در می‌آید.تست گرم مسیرهای تونلی خطوط مترو که معمولاً قبل از افتتاح ایستگاه‌ها صورت می‌پذیرد، عمدتاً شامل مواردی از قبیل کنترل ریل مسیر، گاباری قطارها، برق (RS) و سیگنالینگ می‌شود که درصورت تأیید آنها، در واقع می‌توان ایستگاه را  افتتاح کرد.

ماجرای حرکت مترو روی ریل نو
متروی تهران یکی از ایمن‌ترین وسایل حمل‌ونقل شهری است. بازدید‌های دائمی قطار و تجهیزات در طول کار و کنترل و آزمایش‌های قبل از بهره‌برداری باعث شده است که احتمال خطا در آن به ‌شدت کاهش یابد. تست گرم یکی از مهم‌ترین مراحل کنترل قبل از افتتاح هر مسیر است.
ساعت 11و30دقیقه، قطار از نقطه‌ای حرکت کرد که قبل از آن هیچ وقت از این نقطه جلوتر نرفته بود. بخش تازه‌ساز تونل مترو تاریک بود و قطار به آرامی جلو می‌رفت. درهای واگن اول باز بود تا فاصله قطار با تجهیزات درون تونل دیده شود. یکی از مهندسان مترو گفت: « یک مشکل احتمالی تجهیزاتی است که درون تونل نصب می‌شود و ممکن است به بدنه قطار نزدیک باشد و با آن اصطکاک پیدا کند. در تست گرم قطار در اندازه و وزن عادی خود از روی این ریل می‌گذرد و اگر چنین مانعی وجود داشته باشد دیده می‌شود تا رفع شود.» امواج تلفن همراه و اینترنت در این قسمت از تونل وجود ندارد. قطار دائما توقف می‌کند و برخی کارکنان پیاده می‌شوند و ریل‌ها و تجهیزات کنار آن را بازبینی می‌کنند. با رسیدن به هر ایستگاه، سرعت قطار کم می‌شود تا فاصله لبه در‌ها با سکو دقیقا اندازه‌گیری شود. هنگام بهره‌برداری باید این فاصله استاندارد باشد وگرنه ممکن است پای مسافران درون فاصله خالی آن گیر کند یا بدنه قطار به سکو ساییده شود.

خط6 مجهز به برق پایدار
مجری خط ۶ مترو می‌گوید: «عمده مشکلی که باعث تأخیر در بهره‌برداری از ایستگاه ها شد، کمبود بودجه برای تجهیزات بود که باعث شد به بهره‌برداری نرسند، اما اکنون با تامین مالی به نتیجه رسیده و علاوه بر دستگاه‌های مورد نیاز برای حرکت قطار، آسانسور‌ها و پله‌برقی‌ها هم آماده هستند.»عباس فتحعلی‌پور می‌افزاید:« با افتتاح پست برق کیانشهر در هفته گذشته برق پایدار برای خط6 فراهم شد و دیگر نیازی به کمک گرفتن از منابع برق خطوط نیست.»تست گرم بعد از پایان ساعت کاری شبکه مترو انجام می‌شود تا نواقص احتمالی در ساعت‌های باقیمانده تا صبح رفع شود. با توجه به کمبود واگن در تهران، قطاری که برای تست، مورد استفاده قرار می‌گیرد هم باید تا صبح به مسیر کاری خود برگردد و وارد شبکه شود.واگن‌های اول قطار پر از کارکنان بخش‌های مختلف است که امشب برای حضور در عملیات تست گرم آمده‌اند. برخی دور هم جمع شده و از خاطرات ساخت مترو می‌گویند و برخی از نکته‌های فنی که باید در هنگام ساخت و آزمایش رعایت شود. مانند دستگاه‌های دیزل (یدک‌کش) که در هنگام اختلال برق می‌توانند روی ریل حرکت کنند و حتی واگن‌ها را یدک بکشند.

80درصد ساخت مترو داخلی است
در ادامه از مشاور شرکت مترو درباره مهم‌ترین مشکل، طی ساخت مترو می‌پرسیم. محمد منتظری می‌گوید: « یکی از موانع اصلی حفر تونل مترو، جریان آب است. در گذشته مترو از کارشناسان قنات‌های تهران کمک می‌گرفت تا مسیر جریان‌های زیرزمینی آب را شناسایی کند. سال‌ها قبل که تونل‌های مترو در نقاط مرکزی شهر حفاری می‌شد حجم آب آنقدر زیاد بود که مانع کار می‌شد و باید با استفاده از پمپ‌های قوی آب را خارج می‌کردند.» او می‌افزاید: «از نظر فنی، ما امکان ساخت مترو در داخل کشور را داریم و به جز برخی قسمت‌های کوچک، می‌توانیم تمام بخش‌های مختلف را بسازیم. نزدیک 50درصد مترو شامل ساخت تونل و سازه‌های دیگر است که به آن تسلط داریم. 25درصد تجهیزات هم کاملا در ایران قابل تولید است. مجموعه نزدیک 80درصد ساخت مترو داخلی است، اما چیزی که بیشتر از همه به آن نیاز داریم، بودجه است تا هزینه‌های ساخت تامین شود.» قطار در نزدیکی ایستگاه کوهسار توقف کرده است و گروهی از کارکنان در روشنی چراغ‌های آن، با ابزار‌های مختلف در حال اصلاح و محکم کردن قطعات ریل هستند. ساعت 3بامداد با رسیدن قطار به سکوی ایستگاه کوهسار بخشی از سرنشینان آن پیاده می‌شوند و بقیه می‌مانند تا قطار را آماده اعزام به خطوط در حال کار کنند. تا ساعتی دیگر این قطار که برای تست گرم استفاده شده است برای انتقال مسافران در شبکه اصلی مترو به‌ کار گرفته می‌شود.