تماشای فوتبال در فضای عمومی

آزاده بهشتی | فعال اجتماعی:

تهران از آن دست پایتخت‌هایی است که چهره چندان شادی ندارد؛ از آن دست پایتخت‌هایی که کمتر پیش می‌آید موقع عبور از خیابان یا کوچه‌ای، نگاهت به گوشه‌ای بیفتد و لبخند بزنی. کمتر پیش می‌آید چند خانه پشت هم ردیف به ردیف تراس چشمنواز داشته‌ باشند، اگر در ترافیک گیرکنی ماشین کناری و چهره کلافه و عصبانی راننده‌ای است که حتی تو هم جرأت لبخند زدن به او را نداری.

نوازنده‌هایی که گوشه و کنار پایتخت، تکی یا چندتایی می‌ایستند و ساز می‌زنند آهنگ‌هایشان آنقدر غمگین است که کمتر پیش می‌آید تا ته یک اجرای خیابانی به آهنگ گوش دهی؛ اما جمعه شب تهران چهره دیگری به‌خود گرفت. شادی با یک گل در دقیقه 92 از روسیه به سمت تهران شوت شد. «بوهادوز» را باید قهرمان آن شب تهران بدانیم که با یک ضربه سر دروازه تیم خودی را باز کرد تا در کنار سومین تعویضی گل به‌خودی زن در تاریخ جام جهانی، نخستین ورزشکار خارجی باشد که شادی را نه‌تنها به پایتخت که به همه شهرهای ایران سرریز کرد. عقربه‌های ساعت هنوز به 9:20 نرسیده بود که از هر خانه‌ای‌ و از هر مغازه و مرکز خرید و سینما و... صدای جیغ و فریاد خوشحالی به گوش می‌رسید؛ شادی‌ای که تا نیمه‌های شب کش آمد؛ لبخندهایی که واقعی و از ته دل بود؛ شادی و لبخندی که فضای شهری از ساکنانش طلب داشت و بخشی از آن با یک برد دقیقه نودی پرداخت شد.

تا قبل از این خوشی، تهران چهره عبوس، گرفته و عصبانی‌ای داشت. «ظرفیت امیدواری و اعتماد عمومی در تهران وضعیت مناسبی ندارد.»؛ این گفته‌های حجت نظری، عضو شورای اسلامی شهر تهران است که معتقد است با نمایش بازی‌های ورزشی در فضاهای عمومی می‌توان آنچه را که نشاط اجتماعی و اعتماد عمومی در جامعه می‌دانیم، افزایش داد. همین دلیل کافی است که شهرداری تهران ۲۲ بوستان در ۲۲منطقه را برای تماشای فوتبال آماده و همزمان با فرا رسیدن عید سعید فطر سینمای روباز بوستان نهج‌البلاغه منطقه ۲ را افتتاح کند؛ بوستانی که عصر روز جمعه با حضور ۴هزار نفر از ساکنان تهران تجربه جدیدی از تماشای فوتبال در نخستین سینمای روباز پایتخت را تجربه کرد؛ تجربه‌ای که برای نخستین‌بار در جام‌جهانی ۲۰۰۶ آلمان و از طریق صفحه‌های تلویزیونی بزرگ در میادین شهرهای مختلف این کشور برای شهروندانش فراهم شده‌بود و حالا با 12سال تأخیر، مزه‌اش زیر زبان تهرانی‌ها رفت. شادی گل به‌خودی که 25خرداد افزایش ناگهانی شدت صوت در تهران را به‌دنبال داشت، شبیه به نخستین قدم یک کودک نوپاست تا شاید رتبه ما در رده‌بندی غمگین‌ترین کشورهای دنیا در سال‌های آینده را کمی جابه‌جا کند. براساس گزارش شبکه راه‌حل‌های توسعه پایدار (SDSN) - نهادی زیرنظر سازمان ملل متحد که از سال 2012 آغاز به کار کرده ‌است- در سال 2017 ایران ته جدول شادی و با رتبه 105، جزو کشورهای غمگین دنیا قرار دارد. ما در جدول غمگین‌ها از پایین جدول، رتبه دوم را به‌دست آورده‌ایم و بعد از عراق دومین کشور غمگین جهان به‌حساب می‌آییم.

جفری ساچز (Jeffrey Sachs)- مدیر شبکه راه‌حل‌های توسعه پایدار و مشاور ویژه دبیرکل سازمان ملل- در تعریف کشورهای شاد می‌گوید: «کشورهای شاد آنهایی هستند که از یک توازن سالم بین رفاه و سرمایه اجتماعی برخوردارند که به‌معنای درجه بالای اعتماد در جامعه، نابرابری‌های کم و اعتماد به دولت است». اعتماد در جامعه، در لابه‌لای گفته‌های مشاور دبیر کل سازمان ملل خودنمایی می‌کند؛  همان چیزی که دلیل محکمی برای پخش بازی‌های فوتبال از زبان اعضای شورای شهر است.

تجربه و زمان ثابت کرده هرآنچه در تهران اتفاق می‌افتد با یک الگوبرداری مشابه در سایر شهرها و استان‌ها رخ می‌دهد. با این تفسیر می‌توان امیدوار بود که قدم‌‌های کوچک تهران برای فراهم کردن فضاهایی برای حضور عمومی شهروندان در کنار هم می‌تواند در سایر شهرها هم رخ دهد. ویلیام شکسپیر معتقد است: «لبخند و شادی می‌تواند جراحت اخمی را بهبود بخشد». امروز ایران مقابل اسپانیا قرار می‌گیرد. فارغ از نتیجه بازی، تماشای فوتبال در فضای شهری و شور و حالش، می‌تواند مقداری از شادی‌ای که به فضاهای شهری بدهکار هستیم را بپردازد.