عملیات نجات از آسمان

راحله عبدالحسینی- روزنامه نگار

پایگاه اورژانس هوایی شاهرود بعد از اورژانس هوایی تهران، یکی از پرترافیک ترین اورژانس‌های هوایی کشور شناخته شده‌است. علت را هم باید در موقعیت جغرافیایی شهرستان شاهرود دانست؛ پایگاه اورژانس هوایی شاهرود به‌دلیل قرارگیری در میانه راه کریدور ترانزیتی و مسافری تهران-مشهد یکی از پر‌ترافیک‌ترین اورژانس‌های کشور است که شعاع خدماتی ۲۳۰کیلومتری را در‌بر‌می‌گیرد و نقش تأثیرگذاری در ارائه خدمات فوریتی پزشکی به مردم شرق سمنان و زائران مشهد مقدس دارد. به‌گفته مسئول پایگاه اورژانس هوایی شاهرود، این پایگاه به‌طور متوسط در ‌ماه 10 تا 12ماموریت انجام می‌دهد. با این حال، نبود محل مناسب فرود بالگرد اورژانس هوایی به‌ویژه در جاده‌های منتهی به روستاهای سمنان یکی از مشکلات این پایگاه است که «امیر عبداللهی» به آن اشاره می‌کند.‌

موقعیت جغرافیایی خاص شاهرود
سابقه پایگاه اورژانس هوایی در کشور به آغاز جنگ تحمیلی و سال‌1359 برمی‌گردد؛ بالگردها برای انتقال مجروحان جنگی به بیمارستان به تجهیزات پزشکی مجهز شدند و بعد از آن پایگاه اورژانس هوایی شکل گرفت. حالا در کشور 52پایگاه اورژانس هوایی فعال است که پایگاه اورژانس هوایی شاهرود بعد از تهران، رتبه اول بین استان‌های دیگر را از نظر بالابودن تعداد ماموریت دارد و به‌عبارتی یکی از پایگاه‌های اورژانس هوایی پرترافیک کشور است.
مسئول پایگاه اورژانس هوایی شاهرود که از بدو تاسیس این پایگاه یعنی شهریور‌1385 در این منطقه مشغول فعالیت است، به همشهری می‌گوید: «موقعیت شاهرود از نظر جغرافیایی، موقعیتی خاص است. این شهرستان در میانه راه تهران-مشهد قرار گرفته و از سوی دیگر شاهراهی برای شهرهای شمالی، اصفهان و شیراز است به‌طوری که جاده‌های اصلی منتهی به شاهرود همیشه پر‌تردد است.»
امیر عبداللهی تأکید می‌کند که تردد در جاده‌های سمنان در روزهای تعطیل آخر هفته، تعطیلات نوروز و تابستان به‌طور تصاعدی بالا می‌رود، زیرا تعداد زائران به مشهد مقدس و گردشگران برای رسیدن به شهرهای شمالی هم بیشتر می‌شود؛ افزایش تردد در جاده‌ها نیز به‌معنای بالا‌بودن آمار تصادفات و تعداد مجروحان است. ‌مهدی مقیمی، سرپرست مرکز مدیریت راه‌های اداره کل راهداری سمنان نیز از ثبت تردد یک میلیون و ۸۰۰هزار تردد در محورهای مواصلاتی استان در تیر امسال خبر می‌دهد.

امدادرسانی در شرایط اضطراری
«فعالیت در اورژانس وقتی روی زمین هستی، بسیار با استرس همراه است، چه برسد به اینکه در آسمان باشی و پاهایت روی زمین نباشد.» این را مسئول پایگاه اورژانس هوایی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «استرس ما وقتی شرایط جوی مساعد نباشد و بارندگی یا وزش باد هم باشد، بسیار بیشتر می‌شود. گاهی برای بالگرد نقص فنی پیش می‌آید که خودش با دنیایی از ‌استرس همراه است. اما با همه این شرایط وقتی ماموریت انجام می‌شود و مصدوم از خطر رهایی پیدا می‌کند، بهترین لحظه برای ماست.»  عبداللهی که خود حدود 1700ساعت پرواز در این پایگاه دارد و به نوعی رکورددار بیشترین ساعت پرواز اورژانس کشور است، ادامه می‌دهد: «در طول 17سالی که از عمر پایگاه اورژانس هوایی شاهرود می‌گذرد، بیش از 2هزار مصدوم را با بالگرد اورژانس به بیمارستان انتقال دادیم و این پایگاه از شهریور‌1385 تا امروز بیش از 1800ماموریت پرواز داشته‌است.»
از نیم ساعت بعد از غروب آفتاب تا نیم ساعت قبل از طلوع آن به‌دلیل نبود امکان پرواز در شب، ماموریتی در‌ پایگاه اورژانس هوایی شاهرود‌ انجام نمی‌شود. اینکه چه زمانی بالگرد اورژانس باید برای انتقال مصدومان فرستاده شود، از سوی کارشناس اورژانسی تعیین می‌شود که بر بالین مصدوم حاضر شده‌است. مسئول پایگاه اورژانس هوایی شاهرود معتقد است حتی در روستاهای صعب‌العبور ازجمله «کالپوش» نخستین آمبولانس در کمتر از 8دقیقه به محل فرستاده می‌شود و درصورت نیاز بالگرد اورژانس اعزام می‌شود.‌

تجهیز بالگرد به خدمات اورژانسی
اما ماموریت پایگاه اورژانس هوایی شاهرود با عمر 17ساله‌اش فقط به نجات جان مصدومان ناشی از تصادف محدود نمی‌شود. مسئول پایگاه اورژانس هوایی شاهرود می‌گوید: «شهرستان شاهرود با مساحت ۵۱۴۱۹کیلومترمربع ‌126روستا دارد که برخی از آنها در مناطق صعب‌العبور واقع شده‌اند و امدادرسانی به روستاییان نیز یکی از ماموریت‌های پر‌تکرار این پایگاه است.»
بالگرد اورژانس هوایی در کشور کمک‌حال اورژانس در مواقع حساس و ضروری است و بالگردها برای خدمات‌رسانی به بیمار تجهیز شده‌اند. بالگردهای اورژانس هوایی مجهز و استاندارد «مدی‌کوپتر» نام دارد که به‌گفته عبداللهی، فقط 5«مدی‌کوپتر» در کشور موجود است.
او ادامه می‌دهد: «در پایگاه اورژانس هوایی شاهرود، بالگرد اورژانس، نظامی است نه مدی‌کوپتر، اما با وجود تمام محدودیت‌ها دست به‌کار شدیم و تجهیزاتی را روی بالگرد تک‌موتوره سوار کردیم تا خود را به استانداردهای اورژانس نزدیک کنیم و در حال حاضر با طراحی داخلی که انجام دادیم، اگر مصدومان نیاز به برانکارد داشته باشند، همزمان 3برانکارد و 2مصدوم نشسته در بالگرد جای می‌گیرند.»
پایگاه اورژانس هوایی شاهرود، 4نیروی اورژانس و یک مسئول پایگاه دارد. به‌گفته مسئول پایگاه، مسئله اصلی در محل فرود بالگرد اورژانس است نه کمبود نیرو. عبداللهی می‌گوید که هر چند اعتبار محدود است، اما با همکاری شورای روستاها، اداره راه و فرمانداری پیگیر حل این مشکل برای ارائه خدمات‌رسانی سریع‌تر اورژانس هوایی شاهرود هستند.
او ادامه می‌دهد: «براساس استانداردهای اورژانس باید در ازای هر ۱۵۰‌کیلومتر در مسیرهای اصلی، یک پایگاه اورژانس هوایی ایجاد شود و با توجه به گستردگی حوزه زیر پوشش اورژانس شاهرود، پراکندگی جمعیت، قرار‌گرفتن در مسیر تهران-مشهد و عبور سالانه ۲۰‌میلیون زائر علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، آمار بالای تصادف‌های جاده‌ای به‌ویژه در مناطق پرخطر مانند عباس‌آباد میامی، تعداد روستاهای با فاصله بسیار از یکدیگر، اقلیم متفاوت همچون جنگل و کویر و کوهستان و بسته‌شدن راه‌های ارتباطی به‌دلیل بارش سنگین برف لازم است در همه مناطق ۲ شهرستان شاهرود و میامی نیاز به پرواز داشته باشیم.»

مکث
تولد خواهر و برادر در بالگرد اورژانس
اواسط پاییز‌1394 بالگرد اورژانس هوایی شاهرود راهی روستای «طرود» در ۱۲۰کیلومتری جنوب شاهرود شد تا به مادر ۲۳ساله‌ای که ساعت‌های پایانی بارداری خود برای تولد نخستین فرزند را می‌گذراند، کمک کند. هنوز 2کیلومتر به بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود مانده بود که نوزاد پسر در بالگرد اورژانس به دنیا آمد. روایت این مادر و بالگرد اورژانس هوایی اما اینجا تمام نشد و درست 14‌ماه بعد، وقتی مادر برای تولد دومین فرزندش در شرایط اضطراری بود، بالگرد اورژانس برای یاری او به پرواز درآمد. این بار نیز در اوج آسمان وقتی بالگرد در 12کیلومتری شاهرود بود، مادر صدای گریه دخترش را شنید و وضع حمل کرد. متخصصان زنان و زایمان بر این باورند که زایمان در ارتفاع به‌دلیل فشار کم هوا محتمل است، زیرا فشار باعث انقباض عضلانی می‌شود. تولد این برادر و خواهر، یکی از ماندگارترین خاطرات اعضای پایگاه اورژانس هوایی شاهرود شده‌است.

عبور از خطر با مهارت خلبان
معاون مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی شاهرود که از زمان راه‌اندازی پایگاه اورژانس هوایی شاهرود‌ مشغول فعالیت در این حوزه است، به همشهری می‌گوید: «راستش را بخواهید خاطره‌های تلخ هم زیاد است. اما انرژی فوق‌العاده خاطرات خوب به قدری است که به ادامه راه امیدوار می‌شویم؛ وقتی لبخند مادری که وضع حمل کرده یا بیماری که از خطر نجات پیدا کرده را می‌بینیم.»  محسن مزجی ادامه می‌دهد: «یادم هست که در حادثه برخورد قطار مسافربری در ایستگاه هفت‌خوان دامغان-سمنان، زمان فرود برای بالگرد اورژانس خطر سقوط پیش آمد که خوشبختانه با مهارت خلبان به خیر گذشت.»